Πληθωρισμός για τώρα, αποπληθωρισμός για το μέλλον

Τι είναι ο χρόνος;

Παρότι μετράμε τον χρόνο με μεγαλύτερη ακρίβεια πλέον -π.χ. μετράμε τους παλμούς (ticks) του ατόμου του μετάλλου καισίου και 1 δευτερόλεπτο έχει περάσει όταν οι παλμοί έχουν φτάσει τον αριθμό 9.192.631.770-, ο χρόνος παραμένει μυστήριο.

Ο Ισαάκ Νιούτον έλεγε πως οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται τον χρόνο ότι είναι ο ίδιος για όλους όπου κι αν βρίσκονται. Όμως, ο Αϊνστάιν κατάλαβε ότι αυτό δεν είναι σωστό. Ο χρόνος δεν είναι κάτι γενικευμένο. Ο καθένας έχει τον δικό του χρόνο. 

Ο Αϊνστάιν έφθασε σ’ αυτή την ανακάλυψη, αποκαλύπτοντας μια αντίστροφη σχέση μεταξύ της κίνησης στον χώρο και της ροής του χρόνου. Ο χώρος και ο χρόνος είναι στενά συνδεδεμένοι (χωροχρόνος με 4 διαστάσεις).

Η σύνδεση των δύο οδήγησε τον Αϊνστάιν στο συμπέρασμα ότι η αλλαγή που βλέπουμε στο παρελθόν, παρόν και μέλλον μπορεί να είναι μια οφθαλμαπάτη.

Πάντως, όλοι μας έχουμε την αίσθηση πως ο χρόνος κινείται προς μία κατεύθυνση. Προς το μέλλον. Αυτό λέγεται το βέλος του χρόνου. Κι αυτό παρότι οι νόμοι της Φυσικής επιτρέπουν τα γεγονότα να εκτυλιχθούν κι αντίστροφα, με αντιστροφή (reverse) των ταχυτήτων.

Κάναμε αυτή την εισαγωγή στον χρόνο γιατί το θέμα μας είναι η πορεία των οικονομιών και του μέσου επιπέδου τιμών σ’ αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως μέλλον.

Επί δεκαετίες, οι αποκαλούμενοι baby boomers, δηλ. οι γενιές που γεννήθηκαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, καθόριζαν σε σημαντικό βαθμό την πορεία των Δυτικών οικονομιών. Οι δαπάνες τους έφθασαν στο ζενίθ τα χρόνια πριν από τη Μεγάλη Ύφεση. Την ίδια περίοδο είχαμε το μεγάλο σπεκουλαδόρικο πάρτι στις αγορές.

Ο συνδυασμός της επιβράδυνσης των δαπανών τους, η σπεκουλαδόρικη φρενίτιδα στις αγορές, η άπλετη ρευστότητα από τις κεντρικές τράπεζες και η χαλαρή εποπτεία συνέβαλαν στη Μεγάλη Ύφεση του 2008-2009. Για κάποιες χώρες, όπως η Ελλάδα, που είχαν πιο μεγάλα, δομικά προβλήματα, αυτό μετεξελίχθηκε σε πολυετή κρίση.

Χωρίς την άνευ προηγουμένου ώθηση από τις κεντρικές τράπεζες και τις κυβερνήσεις, οι οικονομίες ίσως δεν είχαν βγει από το αποπληθωριστικό σπιράλ στο οποίο είχαν βρεθεί το 2008. Πολλοί πιστεύουν ότι τόσο οι μεγάλες μειώσεις επιτοκίων όσο και τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) ήταν αναγκαίες λόγω της μετεξέλιξης της δομής των οικονομικών συστημάτων τα τελευταία 40-50 χρόνια. Τόσο μετά τη Μεγάλη Ύφεση όσο και κατά την περίοδο της πανδημίας το 2020-2021.    

Όμως, η επίπτωση από την άνευ προηγουμένου νομισματική ώθηση, τη δημογραφική γήρανση -σήμερα, με την εξαίρεση της Ινδίας, οι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, δηλ. ΗΠΑ, Κίνα, ΕΕ, και μερικές αναδυόμενες οικονομίες  βλέπουν τον πληθυσμό τους να γηράσκει- και το διογκωμένο χρέος είναι διττή.

Από τη μια πλευρά, ο πληθωρισμός αναζωπυρώθηκε μετά από δεκαετίες και από την άλλη πλευρά, οι ανισότητες πλούτου αυξήθηκαν στη Δύση, ευνοώντας λαϊκίστικες πολιτικές κινήσεις και κόμματα. 

Η σύσφιξη της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής σε πολλές χώρες συμπίπτει με την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης που επιφέρει η γήρανση του πληθυσμού και το υψηλό χρέος. Σ’ αυτά έρχεται να προστεθεί η αποπληθωριστική τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για αποπληθωρισμό.

Το παρόν μπορεί να είναι πληθωριστικό, όμως τα ψωμιά του είναι περιορισμένα. Το μέλλον, το οποίο μπορεί να είναι οφθαλμαπάτη σύμφωνα με τον Αϊνστάιν, μοιάζει αποπληθωριστικό.