Το δημογραφικό χτυπάει την πόρτα των αγορών

Η γήρανση του πληθυσμού δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της Ελλάδας και άλλων Δυτικών χωρών. Η Ιαπωνία καταγράφει το μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον πληθυσμό της στον κόσμο ενώ η Νότιος Κορέα έχει το χαμηλότερο ποσοστό γονιμότητας διεθνώς την τελευταία δεκαετία καθώς αντιστοιχούν κάπου 0,78 παιδιά ανά γυναίκα. Η πολιτική του ενός παιδιού ανά ζευγάρι που ακολούθησε η Κίνα από το 1979 μέχρι το 2015 έχει επίσης αφήσει το σημάδι της.

Η δημογραφική κρίση με το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής επιδεινώθηκε μετά την πανδημία καθώς πολλά ζευγάρια ανέβαλαν την απόφαση τεκνοποίησης, λόγω αβεβαιότητας. Η επεξεργασία των εθνικών στοιχείων από την HSBC έδειξε απότομη μείωση του ετήσιου ρυθμού γεννήσεων μεταξύ 2022 και 2023. Η Ιρλανδία, με σχεδόν 10% πτώση, η Τσεχία και η Κολομβία προηγούνται και ακολουθούν η Ν. Κορέα, η Σιγκαπούρη, η Γαλλία, η Αυστρία και η Ελλάδα με τη Γερμανία κατά σειρά. Απομένει να δούμε αν το φαινόμενο θα είναι παροδικό ή έχει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά. 

Ως γνωστόν, η γήρανση του πληθυσμού σημαίνει μείωση του εργατικού δυναμικού και αύξηση των δαπανών για συντάξεις και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού έχει αρνητικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και στον ρυθμό ανάπτυξης. Η αύξηση των δαπανών θα ασκήσει πιέσεις στο δημοσιονομικό ισοζύγιο και η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να επιλέξει μεταξύ δανεισμού και ενδεχομένως υψηλότερων επιτοκίων, από τη μια πλευρά, και έξαρση πληθωρισμού, από την άλλη, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.   

Όλα αυτά θα έχουν επιπτώσεις στις χρηματοοικονομικές αγορές, αν και δεν είναι εύκολο να τις προβλέψει κάποιος. Σ’ ένα άρθρο για το CFA Institute με τίτλο «Γήρανση και μετοχές: Πουλώντας μετοχές για μακροπρόθεσμα» το 2020, ο Nicolas Rabener ισχυρίσθηκε ότι η αύξηση του ποσοστού των συνταξιούχων θα οδηγούσε σε πωλήσεις μετοχών και αγορές ομολόγων. Στις ΗΠΑ, ο κυκλικά προσαρμοσμένος λόγος τιμών προς κέρδη (Ρ/Ε) έφθασε στο υψηλότερο σημείο του στην αρχή του 21ου αιώνα, όταν πολλοί από εκείνους  οι οποίοι γεννήθηκαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (baby boomers) πλησίαζαν στη σύνταξη και επένδυαν μεγάλα ποσά στις μετοχές.   

Οι αποτιμήσεις υποχώρησαν αλλά ανέκαμψαν πάλι μετά τη Μεγάλη Ύφεση, παρά την πίεση που θα έπρεπε να δέχονται καθώς οι boomers ξεκίνησαν να ρευστοποιούν τις συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις τους, σύμφωνα με τη θεωρία. Αν ο Rabener έχει δίκιο, οι μετοχές δεν θα τα πάνε καλά τις επόμενες δεκαετίες λόγω του δημογραφικού ζητήματος. Εκείνη την εποχή βγήκαν οι Goodhart και Pradhan και προέβλεψαν επανάκαμψη του πληθωρισμού έως 5% μέχρι το τέλος του 2021, τραβώντας μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ των αποπληθωριστικών δυνάμεων των τελευταίων 40 ετών περίπου και τον επανακάμψαντα πληθωρισμό των επόμενων δύο δεκαετιών.

Σύμφωνα με τους τελευταίους, η διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων θα αυξηθεί και οι πραγματικοί μισθοί θα αυξηθούν. Ακόμη, ο συνδυασμός πληθωρισμού και υψηλότερων επιτοκίων θα οδηγήσει σε χαμηλότερο P/E, πληγώνοντας εκείνους των οποίων ο πλούτος εξαρτάται από τις κινητές αξίες.    

Όμως, άλλοι υποστηρίζουν ότι τα νοικοκυριά που θα ήταν πιο πιθανό να ρευστοποιήσουν μετοχές και ομόλογα για να χρηματοδοτήσουν τη σύνταξή τους δεν κατέχουν συνολικά μεγάλο ποσοστό των μετοχών και των ομολόγων. Το 10% των πλουσιότερων Αμερικανών κατείχε το 89% των μετοχών και των Αμοιβαίων Κεφαλαίων στο τέλος του 1ου τριμήνου του 2023, σύμφωνα με το Investors’ Chronicle. Επιπλέον, η μεσαία τάξη έχει επενδύσει τα περισσότερα λεφτά της σε ακίνητα στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα κι αλλού.

Τι θα γίνει στο μέλλον είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Η επίπτωση της δημογραφικής κρίσης σε μετοχές και ομόλογα είναι γρίφος, τυλιγμένος σε μυστήριο μέσα σ’ ένα αίνιγμα, όπως είπε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.