Η χαμένη τιμή της καμπύλης επιτοκίων και το 1987

Το 1987 έμεινε στην ιστορία για τη Μαύρη Δευτέρα και το χρηματιστηριακό κραχ. Επομένως, οι συγκρίσεις του 2023 με εκείνη τη χρονιά δεν ήταν ποτέ ευπρόσδεκτες από τους συμμετέχοντες στις αγορές.

Κι όμως, ενάμιση μήνα πριν, περίπου, μερικοί όπως ο Albert Edwards, στρατηγικός αναλυτής της SoGen, έβλεπαν ομοιότητες μεταξύ του 2023 και του 1987, μια χρονιά που τα ομόλογα υπέφεραν για μεγάλο χρονικό διάστημα ενώ οι μετοχές έκαναν ράλι. Όμως, όλα ήρθαν τούμπα στις 19 Οκτωβρίου του 1987, όταν ο δείκτης DJIA στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης έπεσε 20%.

Για τους απαισιόδοξους, η κρίσιμη περίοδος φέτος ήταν το πρώτο μισό του Νοεμβρίου. Αν είχαν δίκιο, η απόδοση του 10ετούς αμερικανικού ομολόγου θα είχε πιάσει το 5% και υψηλότερα κατ’ αντιστοιχία με το 10,2% της 15ης Οκτωβρίου του 1987. Φέτος μετρούσαν από τη γερακίσια τοποθέτηση του Jerome Powell, προέδρου της Fed, στις 20 Σεπτεμβρίου. Η αντίστοιχη ημερομηνία το 1987 ήταν η 27η Αυγούστου, που οι αποδόσεις των ομολόγων διέσπασαν ανοδικά την αντίσταση.

Μετά τη χθεσινή μεγαλύτερη του αναμενομένου υποχώρηση του ετήσιου πληθωρισμού στο 3,2% τον Οκτώβριο, οι όποιες αμφιβολίες διαλύθηκαν. Οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων υποχώρησαν, όπως του 10ετούς ομολόγου αναφοράς στο 4,45%, ενώ οι μετοχές έκαναν ράλι. Η χρηματιστηριακή κατάρρευση δεν ήλθε όπως το 1987.

Όμως, η καμπύλη επιτοκίων στις ΗΠΑ, όπου τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια είναι υψηλότερα από τα μακροπρόθεσμα, παρέμεινε αντεστραμμένη. Χθες το βράδυ, η απόδοση του 3μηνου εντόκου ήταν 5,4%, του 2ετούς ομολόγου στο 4,85% και του 10ετούς κρατικού ομολόγου στο 4,45%. Σε κάποιο σημείο, η διαφορά απόδοσης μεταξύ των βραχυπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων ομολόγων ήταν η μεγαλύτερη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.  

Αντίθετα, η καμπύλη επιτοκίων στην ευρωζώνη, π.χ. Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, ήταν ανοδική. Η Γερμανία ήταν η εξαίρεση καθώς η απόδοση του 2ετούς ομολόγου ήταν 3,10% έναντι 2,6% του 10ετούς ομολόγου της.  

Συνήθως, οι επενδυτές ζητάνε υψηλότερη απόδοση για μεγαλύτερες περιόδους, καθώς το ρίσκο ότι τα επιτόκια μπορεί να αλλάξουν κατά τη διάρκεια ζωής του ομολόγου είναι μεγαλύτερο. Το αντίστροφο, δηλ. η αντεστραμμένη  καμπύλη, θεωρείται προπομπός ύφεσης και διατρέχει ολόκληρη την καμπύλη, ξεκινώντας από την απόδοση του 3μηνου εντόκου γραμματίου, αν επίκειται. Αυτό συμβαίνει στη Γερμανία. Όμως, η αμερικανική καμπύλη επιτοκίων είναι ανεστραμμένη εδώ και καιρό, χωρίς να υπάρχουν σημάδια ύφεσης.

Προφανώς, η αντεστραμμένη καμπύλη δεν προκαλεί την ύφεση αλλά οι δυνάμεις που φέρνουν την ύφεση δημιουργούν την αντιστροφή της καμπύλης. Γι’ αυτό δεν είναι σοφό να αγνοηθεί η καμπύλη. 

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο η καμπύλη επιτοκίων να στέλνει το λάθος σήμα, δηλ. ύφεση, γιατί συνδιαμορφώνεται κι από άλλους παράγοντες. Ένας απ’ αυτούς είναι η τάση πολλών συνταξιοδοτικών ταμείων να σπεύσουν να αγοράσουν μακροχρόνια ομόλογα καθώς προσφέρουν υψηλότερες αποδόσεις για να ικανοποιήσουν μακροχρόνιες υποχρεώσεις τους (συντάξεις).

Επίσης, η πολιτική των μεγάλων κεντρικών τραπεζών όπως της Fed και της ΕΚΤ, στο θέμα της συρρίκνωσης του ισολογισμού τους μέσω της ποσοτικής σύσφιξης (QT), μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στις αποδόσεις των ομολόγων. Κι αυτό χωρίς να έχουν αλλάξει σημαντικά οι οικονομικές συνθήκες.

Επομένως, η καμπύλη επιτοκίων στις ΗΠΑ ίσως δεν στέλνει το σωστό σήμα για την πορεία της οικονομίας. Στην ευρωζώνη δεν υπάρχει τέτοιο θέμα, υπάρχουν όμως άλλα.