Το τελευταίο ταγκό του Ερντογάν

Αν έχετε προσέξει σε παλιές ελληνικές ταινίες, στα γραφεία των δημόσιων υπηρεσιών, π.χ. αστυνομικά τμήματα, δικαστήρια, κρέμονταν σε περίοπτη θέση φωτογραφίες των πρώην βασιλέων κ.λπ. Στις δημόσιες υπηρεσίες της Τουρκίας υπήρχαν ανέκαθεν φωτογραφίες του ιδρυτή του τουρκικού κράτους Μουσταφά Κεμάλ. Μόνο που εδώ και κάμποσα χρόνια, δίπλα στις φωτογραφίες του Κεμάλ κρέμονται φωτογραφίες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκ Ποταμιάς. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις, βρίσκεται μόνο η φωτογραφία του σημερινού Τούρκου προέδρου, με εκείνη του Κεμάλ να έχει κρεμαστεί στον απέναντι τοίχο ή να έχει εξαφανιστεί, λένε οι «πληροφοριοδότες» της στήλης.

Είναι οι ίδιοι που προέβλεπαν επικράτηση του Ερντογάν πριν από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, εξηγώντας τους λόγους όπως τους παραθέσαμε στο άρθρο της 18ης Απριλίου με τίτλο «Ο Ερντογάν ξανάρχεται…» και κατόπιν στο άρθρο της 16ης Μαΐου με τίτλο «Ο Ερντογάν τα παίρνει όλα». Μόνο οι αμερικανικές υπηρεσίες έδιναν 53% στον Ερντογάν από τον Απρίλιο, πέφτοντας λίγο έξω (αντίθετα από τις ανακρίβειες που διάβαζε κάποιος στον ελληνικό Τύπο το προηγούμενο διάστημα). 

Σε εμάς ίσως φαίνεται παράδοξο να εκλέγεται συνεχώς ο ίδιος πολιτικός για πάνω από 20 χρόνια. Ιδίως αν αναλογισθεί κανείς τον αυταρχικό χαρακτήρα του, με φυλακίσεις πολιτικών αντιπάλων και τη δυσχερή οικονομική κατάσταση της πλειοψηφίας των τουρκικών νοικοκυριών, που έχει επιδεινωθεί από την ακρίβεια και την κατρακυλούσα λίρα τα τελευταία χρόνια. Η προφανής εξήγηση είναι ότι το εθνικό συναίσθημα αποδείχθηκε ισχυρότερο από την τιμή του κρεμμυδιού. Όμως, κάποιος θα πρέπει να ανατρέξει πολύ πίσω για να κατανοήσει το φαινόμενο Ερντογάν και να προβλέψει με σχετική ακρίβεια τι θα κάνει τα επόμενα ένα-δυο χρόνια. Λέμε ένα με δύο χρόνια γιατί δεν είναι σίγουρες οι πηγές μας πόσο θα αντέξει ακόμη με την ασθένεια που έχει. Η φράση του «θα είμαστε μαζί μέχρι τον θάνατο» δεν ήταν τυχαία.                

Θα πρέπει κάποιος να πάει πίσω στην Πρώτη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση που έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 1920 και στην οποία συζητήθηκε το καθεστώς της Τουρκικής Δημοκρατίας. Εκεί αντιπαρατέθηκαν δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα, που ήταν η μεγαλύτερη, υιοθέτησε τις ιδέες του Μουσταφά Κεμάλ για ένα κοσμικό κράτος με βάση τις αρχές της Γαλλικής Δημοκρατίας, και ήταν πιο εθνικιστική και κρατικιστική σε θέματα οικονομίας. Ήταν η φιλοευρωπαϊκή ομάδα. Η δεύτερη ομάδα, η αντιπολιτευόμενη, ήταν πιο παραδοσιακή και θρησκευόμενη. Όμως, ήταν πιο φιλελεύθερη σε σχέση με την πρώτη ομάδα και έδινε έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα  και στις ελευθερίες, συμπεριλαμβανομένων των θρησκευτικών. Κατά κάποιο τρόπο, ο Ερντογάν και το κόμμα του, το AKP, αποτελούν τους συνεχιστές της δεύτερης ομάδας.

Τα τελευταία 21 χρόνια, οι ισλαμιστές πολίτες είδαν να αποκτούν δικαιώματα που πριν δεν είχαν. Η μαντήλα είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Παλιά δεν μπορούσες να εργάζεσαι σε δημόσια υπηρεσία και να φοράς μαντήλα αν ήσουν γυναίκα. Ούτε καν στο δρόμο. Σ’ όλους αυτούς τους ανθρώπους, ο Ερντογάν φαντάζει ως εγγυητής του νέου τρόπου ζωής και τον ψήφισαν.  Δεν θα ήθελαν να έλθουν ξανά οι Κεμαλιστές και να τους σταματάει η αστυνομία στο δρόμο και να τους ζητά να βγάλουν την μαντήλα.

Γι’ αυτό τον επόμενο χρόνο, ο Τούρκος πρόεδρος θα φροντίσει να αλλάξει το σύνταγμα είτε μέσω της Βουλής είτε, το πιθανότερο, μέσω δημοψηφίσματος. Το νέο σύνταγμα θα εγγυάται αυτές τις ελευθερίες και θα καταστήσει την Τουρκία προεδρική δημοκρατία κατά τα αμερικανικά πρότυπα. Ο Ερντογάν θα αφήσει το στίγμα του, δικαιώνοντας τη δεύτερη ομάδα της Πρώτης Εθνοσυνέλευσης και αλλάζοντας τον τρόπο λειτουργίας της Τουρκίας. Θα μπορέσει λοιπόν να αποχωρήσει από την πολιτική σκηνή πριν από το τέλος της θητείας του, αν χρειασθεί για λόγους υγείας, επισκιάζοντας τον Μουσταφά Κεμάλ. 

Αυτό θα πρέπει να περιμένουμε τον επόμενο χρόνο από τον Ερντογάν. Όσον αφορά τις θέσεις της Τουρκίας στα θέματα που άπτονται των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αυτές δεν πρόκειται να αλλάξουν. Αυτά λένε οι «πληροφοριοδότες» της στήλης. Κοντός ψαλμός…