Η Καϊλή, το Βέλγιο και οι θεσμοί

Ο επαγγελματισμός, η ταχύτητα και γενικά ο τρόπος με τον οποίο ενήργησαν οι βελγικές αρχές κατά τη σύλληψη της Ελληνίδας ευρωβουλευτή Εύας Καϊλή, αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού  Κοινοβουλίου, μαζί με άλλους για το σκάνδαλο με το Κατάρ, έκλεψαν τις εντυπώσεις. Ήταν λοιπόν φυσιολογικό πολλοί να συγκρίνουν τις ενέργειες των βελγικών αρχών με αντίστοιχες  των ελληνικών αρχών σε περιπτώσεις διαφθοράς που εμπλέκονται πολιτικά και άλλα σημαντικά πρόσωπα του τόπου και τα συμπεράσματα δεν ήταν υπέρ μας. 

Δεν είναι η πρώτη φορά που μας εντυπωσιάζει το Βέλγιο. Πριν από 8-9 χρόνια μάς είχε κάνει εντύπωση ξανά, γιατί το κράτος λειτουργούσε κανονικά, αν και δεν είχε σχηματισθεί κυβέρνηση για πάνω από ένα χρόνο. Την ίδια περίοδο, το ασφάλιστρο κινδύνου (risk premium) που ζητούσαν οι επενδυτές για να διακρατήσουν το 10ετές ομόλογο του Βελγίου κατέγραφε μικρή διακύμανση έναντι του 10ετούς γερμανικού. Ακόμη πιο παλιά, όταν το Βέλγιο είχε το τρίτο μεγαλύτερο δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ στην ΕΕ πίσω από την Ελλάδα και την Ιταλία, η μικρή Κάτω Χώρα χωρίς πλουτοπαραγωγικές πηγές βρήκε τον τρόπο να το μειώσει δραστικά, συνδυάζοντας δημοσιονομική πειθαρχία, ανάπτυξη και χαμηλό κόστος δανεισμού.  

Όμως, το θέμα δεν είναι τι κάνει το Βέλγιο αλλά τι κάνει η Ελλάδα για να χτυπήσει τη διαφθορά στον δημόσιο βίο, καθότι συνδέεται με τον μακροχρόνιο ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Κι αυτό γιατί η ιστορία δείχνει ότι χώρες με μικρότερη διαφθορά αναπτύσσονται ταχύτερα και οι πολίτες τους έχουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο σε σχέση με χώρες που έχουν υψηλή διαφθορά, όπως επισημάναμε σε σχετικό άρθρο στις 26 Οκτωβρίου.

Οι θεσμοί θέτουν τους κανόνες του παιχνιδιού, με βάση τους οποίους λειτουργεί η οικονομία και η κοινωνία. Η ποιότητα των θεσμών επηρεάζει την οικονομία μέσω κινήτρων και αντικινήτρων καθώς μπορεί να μεταβάλλει τον σχηματισμό υλικού και ανθρώπινου κεφαλαίου, την οργάνωση της παραγωγής και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Όσο υψηλότερη είναι η ποιότητα των θεσμών τόσο λιγότερα γραφειοκρατικά εμπόδια μπαίνουν στη λειτουργία της οικονομίας και τόσο λιγότερα φαινόμενα διαφθοράς εμφανίζονται. Αυτό σημαίνει ότι η βελτίωση της ποιότητας των θεσμών, π.χ. Δικαιοσύνη, κ.λπ., μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του μέσου ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, που ήταν μόλις 1% περίπου τα τελευταία 40 χρόνια. 

Ένας απαισιόδοξος φίλος μας είχε πει κάποτε τη διαφορά μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας. «Η Ιταλία έχει μαφία. Η Ελλάδα είναι μαφία», είχε αναφέρει. Ίσως γιατί εδώ δεν είχαμε την τύχη να έχουμε έναν Αντόνιο Ντι Πιέτρο, τον αδιάφθορο Ιταλό δικαστή της επιχείρησης «Καθαρά Χέρια» των αρχών της δεκαετίας του 1990, που οδήγησε στη σύλληψη και φυλάκιση πολιτικών και επιχειρηματιών. Και πιθανόν δεν θα την έχουμε όσο δεν υπάρχει διάκριση των τριών εξουσιών, καθώς η εκάστοτε κυβέρνηση διορίζει τους ανώτατους δικαστικούς, που με τη σειρά τους διορίζουν τους υφιστάμενους, σύμφωνα με το Σύνταγμα. Και επιπλέον, η φορολογική αντιμετώπιση των εισοδημάτων των δικαστών συνδέεται με εκείνη των βουλευτών.

Παρά την όποια πρόοδο έχει γίνει σε κάποιους τομείς, η ποιότητα των θεσμών στη χώρα μας μπορεί να υπερτερεί σε σύγκριση με διπλανές χώρες, π.χ. Αλβανία, Βουλγαρία, Τουρκία, όμως υστερεί σε σχέση με δυτικές χώρες όπως το Βέλγιο. Εκεί, η όποια Καϊλή συλλαμβάνεται και πάει φυλακή. Εδώ, δεν θα είχε μάλλον συμβεί.