O προτεσταντισμός του Ερντογάν και η ισλαμική μαντίλα

Για να μπορέσει η Αθήνα να χαράξει την καλύτερη δυνατή πολιτική απέναντι στην Άγκυρα, θα πρέπει να κατανοεί τι συμβαίνει στην εσωτερική πολιτική σκηνή της γείτονος. Μη Τούρκοι ειδικοί που ζουν και εργάζονται στη γείτονα χώρα θεωρούν ότι αυτό δεν συμβαίνει στην Ελλάδα και πιθανόν σε άλλες δυτικές χώρες. Επειδή η ερμηνεία που δίνουν στα γεγονότα είναι πολύ πρωτότυπη για όσους ακούνε και διαβάζουν τις ίδιες χιλιοειπωμένες αναλύσεις στα ελληνικά ΜΜΕ, την παραθέτουμε συνοπτικά, χωρίς να σημαίνει ότι συμφωνούμε με την ερμηνεία της. 

Την ίδια μέρα που η τουρκική εθνοσυνέλευση ψήφισε να πάρει ο Κεμάλ το επώνυμο Ατατούρκ, δηλ. πατέρας των Τούρκων, την ίδια μέρα το υπουργικό συμβούλιο πήρε την απόφαση να μετατραπεί η Αγιά Σοφιά σε μουσείο από τζαμί. Ήταν ένα ακόμη βήμα προς την κατεύθυνση της αφαίρεσης του στοιχείου της θρησκείας από τον δημόσιο βίο. Η τουρκική Δημοκρατία συστήθηκε με βάση το γαλλικό σύστημα κοσμικότητας (ατατουρκισμός).

Από το 1994 που κέρδισε τον Δήμο της Κωνσταντινούπολης έως σήμερα, ο Ταγίπ Ερντογάν εργάσθηκε μεθοδικά για να αλλάξει το γαλλικό κοσμικό σύστημα. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας ήταν η ισλαμική μαντίλα. Η μαντίλα αρχίζει να βγαίνει σιγά σιγά στον δημόσιο βίο της Τουρκίας και να γίνεται ευρύτερα αποδεκτή από τότε που ο Ερντογάν γίνεται πρωθυπουργός και τέλος, πρόεδρος. Από τα νοσοκομεία μέχρι τον στρατό βλέπεις γυναίκες σήμερα να φοράνε μαντίλες. Είναι κάτι που συνάδει με το προτεσταντικό πνεύμα του καπιταλισμού καθώς μπορούν να φοράνε ό,τι θέλουν. Ο Ερντογάν γίνεται ο εγγυητής του νέου life style, π.χ. iPhones, για τους ισλαμιστές και οι αμερικανικές αξίες και τρόπος ζωής μπαίνουν στην Τουρκία μέσω του ισλαμιστικού κινήματος. Μ’ αυτό τον τρόπο ο Ερντογάν κοινωνικοποιεί και αποριζοσπαστικοποιεί το Ισλάμ, όπως έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου κάποτε με την ελληνική Αριστερά, ισχυρίζονται. 

Σε αντίθεση με τον Κεμάλ, τον ιδρυτή της τουρκικής Δημοκρατίας που του άρεσε η ευρωπαϊκή διαφωτιστική οπτική γωνία και επιβλήθηκε εκ των άνω χωρίς να αγκαλιάσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού που ήταν ισλαμιστές, ο Ερντογάν ακολουθεί άλλο δρόμο. Βάζει τη θρησκεία στον δημόσιο βίο μέσα από τη μαντίλα, την τεχνολογία, την καταναλωτική κουλτούρα και την εργασιακή ηθική. Στόχος του είναι η εγκαθίδρυση ενός αμερικανικού τύπου μοντέλου διακυβέρνησης με πρόεδρο και δύο μεγάλα κόμματα. 

Για να το πετύχει, θα βάλει το θέμα της απελευθέρωσης της χρήσης της ισλαμικής μαντίλας μαζί με άλλα θέματα σε δημοψήφισμα, εκτιμούν οι ίδιοι ειδικοί.  Μ’ αυτό τον τρόπο, ο Τούρκος πρόεδρος θα συσπειρώσει τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους του, που δεν θέλουν να χάσουν τα κεκτημένα των τελευταίων 20 χρόνων, ισχυροποιώντας  τη θέση του. Η μαντίλα από πολιτικό σύμβολο των ισλαμιστών τη δεκαετία του 1980 και του 1990 μετατρέπεται σε φορέας της προτεσταντοποίησης της Τουρκίας. «Αν εγκριθεί η μαντίλα, θα έχει επικρατήσει το αμερικανικό πλουραλιστικό σύστημα στην Τουρκία,» τονίζουν.  

Αν το δημοψήφισμα για το νέο Σύνταγμα (και τη μαντίλα) πάει για Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2023, ο Ερντογάν θα έχει βάλει τις βάσεις για τη Ν. Τουρκία. Το βράδυ του δημοψηφίσματος, ο ρόλος του Ερντογάν θα έχει τελειώσει και μπορεί να μη θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος. Έτσι κι αλλιώς, τα τελευταία 3-4 χρόνια, ο ίδιος έχει αποκτήσει την εικόνα του ιδρυτή της  Νέας Τουρκίας και όλοι αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχει άλλος Τούρκος πολιτικός ανάλογου διεθνούς βεληνεκούς. Όμως, οι μεν ψηφοφόροι άνω των 50 ετών τον βλέπουν ως ηγέτη ενώ οι κάτω των 50 δεν εντυπωσιάζονται καθώς επικεντρώνονται στη διαφθορά. Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε το δημοψήφισμα για τη μαντίλα και τα άλλα θέματα να πάει μαζί με τις  προεδρικές και τις κοινοβουλευτικές  εκλογές. Σ’ αυτή την περίπτωση, θα ενισχυθούν οι πιθανότητες νίκης του Ερντογάν, αν είναι τελικά υποψήφιος για την προεδρία. 

Στην ανάλυσή τους, το σενάριο του θερμού επεισοδίου με την Ελλάδα δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες. Όμως, οι ίδιοι επισημαίνουν ότι ο Ερντογάν θα χρειασθεί κάποιες διεθνείς νίκες για να κερδίσει τις εκλογές, αν τελικά είναι υποψήφιος.

Ίδωμεν.