Οικονομική ανάπτυξη με διαφθορά δεν γίνεται

Στα 200 και πλέον χρόνια από την εθνική παλιγγενεσία, η Ελλάδα έχει κάνει μεγάλα βήματα προόδου. Από μια ρημαγμένη, πάμφτωχη χώρα χωρίς υποδομές, διοικητικές δομές και ομάδες ορφανών παιδιών σε ημιάγρια κατάσταση να περιφέρονται στην ύπαιθρο, έχει καταφέρει να είναι μια από τις 50 πλουσιότερες χώρες στον κόσμο, με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα. Η Παγκόσμια Τράπεζα το υπολογίζει λίγο πάνω από τις 20 χιλ. δολάρια το 2021 έναντι 32 χιλ. που ήταν το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα το 2008. 

Παρ’ όλα αυτά, η χώρα δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει ούτε τους ισχυρούς θεσμούς άλλων δυτικών κρατών ούτε τα χαμηλά επίπεδα διαφθοράς τους. Σύμφωνα με τον δείκτη διαφθοράς που καταρτίζει κάθε χρόνο η Transparency International, η Ελλάδα έλαβε την ίδια βαθμολογία με τις Αρμενία, Ιορδανία και Ναμίμπια στο τέλος του 2021. Η Κύπρος και η Ιταλία είχαν καλύτερη βαθμολογία από εμάς ενώ η Ρουμανία, η Βουλγαρία και οι άλλες Βαλκανικές χώρες χειρότερη. Ο δείκτης διαφθοράς ενσωματώνει την αντίληψη που υπάρχει για το μέγεθος της διαφθοράς στον δημόσιο τομέα κάθε χώρας. Η Ελλάδα εμφάνισε επιδείνωση το 2021 έναντι του 2020.     

Σε κάποιο σημείο μέσα στο 2020, αν θυμόμαστε καλά, είχαμε γράψει ένα άρθρο με τίτλο «Η Ελλάδα δεν αλλάζει». Την αφορμή για εκείνο το άρθρο μάς είχαν δώσει πληροφορίες και περιστατικά που είχαν περιέλθει  στην αντίληψή μας από διάφορους κλάδους και υπουργεία. Αφορούσαν εκτεταμένες αναθέσεις έργων χωρίς διαγωνισμούς με υπέρογκα ποσά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, διορισμοί φίλων και γνωστών σε υψηλόβαθμες θέσεις κ.λπ. Στην πορεία προέκυψαν κι άλλα που παρέπεμπαν σε διαφθορά, χωρίς να υπάρχει έλεγχος. Με άλλα λόγια, το ελληνικό πελατειακό κράτος σε όλο το μεγαλείο του. «Μετά από 10-12 χρόνια κρίσης και την τρόικα παρελθόν, τα παλιά και τα νέα τζάκια βρήκαν την ευκαιρία να ξεσαλώσουν», μας είχε πει πριν από καιρό στέλεχος ξένου επενδυτικού οίκου.

«Κάνουν σαν να μην υπάρχει αύριο (να προλάβουν να κάνουν αρπαχτή) και όταν αυτό συμβαίνει, συνήθως δεν υπάρχει αύριο», ανέφερε χθες διαχειριστής θεσμικών κεφαλαίων. Μας ήλθαν ξανά στο νου όλα αυτά μαζί με τις υποθέσεις των βουλευτών της ΝΔ, Πάτση και Μαραβέγια, τις παρακολουθήσεις και τις υποκλοπές, το σκάνδαλο Novartis και τα κυκλώματα μαστροπείας με ξέπλυμα μαύρου χρήματος σε ανθοπωλείο που θα πρέπει να πήρε κρατική ενίσχυση κατά τη διάρκεια της πανδημίας και ποιος ξέρει τι άλλο. Επίσης, τους νέους των 20-24 ετών από ευυπόληπτες οικογένειες που διακινούσαν παράνομους μετανάστες από τα ελληνοτουρκικά σύνορα στη Θεσσαλονίκη με αντάλλαγμα 10 χιλ. ευρώ έκαστος και οι οποίοι αφέθηκαν ελεύθεροι από τους δικαστές. 

Και ύστερα θυμηθήκαμε ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της Ελλάδας δεν ξεπερνάει το 1% την τελευταία 40ετία παρά την εισροή κοινοτικών κονδυλίων 100 δισ. ευρώ και άνω. Είναι τυχαίο; Δεν νομίζουμε. Ασφαλώς, πολλοί παράγοντες υπεισέρχονται στην εξίσωση της ανάπτυξης μιας χώρας όπως το εργατικό δυναμικό, το κεφάλαιο και η τεχνολογία. Όμως, η χαμηλή διαφθορά και οι ισχυροί, αυστηροί θεσμοί παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο.  

Πλούσιες χώρες σε φυσικούς πόρους αλλά μεγάλη διαφθορά, όπως η Αργεντινή, η Βενεζουέλα, η Τανζανία και άλλες, τα έχουν πάει χάλια. Αντίθετα, χώρες με λίγες ή καθόλου πρώτες ύλες και φυσικούς πόρους όπως η Νότια Κορέα, η Σιγκαπούρη κ.λπ. αλλά πολύ μικρότερη διαφθορά έχουν πολύ καλύτερες επιδόσεις σε βάθος χρόνου. Στην Ελλάδα, που η διάκριση της εκτελεστικής από τη νομοθετική και τη δικαστική εξουσία είναι περισσότερο τυπική, οι ανεξάρτητοι θεσμοί είναι ακόμη το ζητούμενο και τα κόμματα θέλουν  την εξουσία για να βολέψουν κομματικά στελέχη και να μοιράσουν κρατικό χρήμα σε ημετέρους στο όνομα του λαού, οι προοπτικές ανάπτυξης δεν μπορεί να είναι ευοίωνες μακροπρόθεσμα.

Απολαύστε λοιπόν την ανάπτυξη όσο διαρκεί, γιατί η διαφθορά στην Ελλάδα είναι ακόμη αξιοσημείωτη, ανεξάρτητοι θεσμοί δεν υπάρχουν και  οι προοπτικές δεν είναι ευοίωνες. Ακόμη κι αν αγνοήσει κάποιος άλλα προβλήματα όπως η υπερχρέωση και η γήρανση.