Με το ένα πόδι στο φρένο και το άλλο στο... γκάζι

Στο προσχέδιο του προϋπολογισμού 2023 που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, ο πληθωρισμός εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει προς το 3% του χρόνου από 9% περίπου φέτος κατά μέσο όρο.

Η εκτίμηση συνοδεύεται από επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προς το 2% από μεγαλύτερο του 5% το 2022 και έχει μια εσωτερική συνέπεια.

Όμως, οι προβλέψεις δεν είναι γραμμένες σε πέτρα και μπορεί να ανατραπούν μέχρι τότε που ο προϋπολογισμός της επόμενης χρονιάς θα έλθει στη Βουλή.

Ως γνωστόν, ο νομπελίστας Μίλτον Φρίντμαν είχε δηλώσει κάποτε ότι ο πληθωρισμός είναι νομισματικό φαινόμενο μακροπρόθεσμα. Ο ρόλος της προσφοράς χρήματος στη πληθωριστική διαδικασία είναι πλέον ευρύτερα αποδεκτός, αν και μερικοί επιμένουν ότι άλλοι λόγοι εξηγούν κυρίως την πληθωριστική έξαρση που βιώνουμε.

Οποιος και αν έχει δίκιο, το βέβαιο είναι ότι οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες έκαναν ό,τι μπορούσαν τα τελευταία 13 χρόνια για να πλημμυρίσουν με ρευστότητα το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Αφενός, μειώνοντας τα επιτόκια παρέμβασης στο μηδέν και πιο κάτω και αφετέρου, αγοράζοντας μαζικά τίτλους (QE).
Ο αρχικός στόχος που ήταν η αποσόβηση του αποπληθωρισμού και η τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας επιτεύχθηκε.

Ενα άλλο αποτέλεσμα ήταν οι ακριβά αποτιμημένες κινητές αξίες, π.χ. μετοχές, ομόλογα, η υπερμόχλευση και η μεταφορά, διαχείριση της μηχανικής του ρίσκου από την μια πλευρά και η μεγέθυνση της ανισότητας του πλούτου από την άλλη.

Εδώ και καιρό έχουμε περάσει σε διαφορετική φάση. Ο υψηλός πληθωρισμός και τα ευάλωτα νομίσματα ασκούν πίεση σε Fed, EKT, Τράπεζα της Αγγλίας και άλλες, να αυξήσουν τα επιτόκια παρέμβασης και να αποφύγουν μια κρίση εμπιστοσύνης.

Ταυτόχρονα, δημιουργείται ένα άλλο πρόβλημα. Κι αυτό γιατί η ποσοτική χαλάρωση (QE) έχει διπλό ρόλο καθώς δίνει ώθηση στην οικονομία και ταυτόχρονα βοηθά στον περιορισμό της αύξησης των αποδόσεων των ομολόγων.

Τέτοιο πρόβλημα δεν υπήρχε στο περιβάλλον των χαμηλών επιτοκίων.

Οταν λοιπόν η ΕΚΤ αυξάνει τα επιτόκια παρέμβασης ενώ συνεχίζει να αγοράζει ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά είναι σαν να πατάει φρένο για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό και ταυτόχρονα να γκαζώνει.

Η Τράπεζα της Αγγλίας βρέθηκε σχετικά πρόσφατα σ’ αυτή τη θέση. Αντίθετα, η Fed φαίνεται να το αντιμετωπίζει με ξεκάθαρο τρόπο αφού αυξάνει τα επιτόκια και πουλά τίτλους.

Φυσικά, η ΕΚΤ έδωσε το καλοκαίρι το πράσινο φως για τη δημιουργία ενός νέου μηχανισμού, ονόματι TPI, που θα αγοράζει τα ομόλογα χωρών οι οποίες έχουν αποδεχθεί να ικανοποιήσουν συγκεκριμένους όρους, ώστε να αποφευχθεί η υπέρμετρη διεύρυνση των spread τους.

Φαίνεται ως μια προσπάθεια συμβιβασμού μεταξύ του στόχου για συμπίεση του πληθωρισμού και του ελέγχου των spreads της ευρωπεριφέρειας. Ομως, δεν ξέρουμε πώς το TPI δουλεύει στην πράξη και αν θα υπάρξει χώρα που θα δεχθεί να μπει σε πρόγραμμα και να στιγματισθεί.

Με τον πληθωρισμό στα ύψη στην Ελλάδα κι σ’ άλλες χώρες της ευρωζώνης, ο διπλός ρόλος του QE της ΕΚΤ μοιάζει προβληματικός σ’ ένα περιβάλλον αυξανόμενων επιτοκίων.