Ο ηγεμόνας των νομισμάτων δεν είναι γυμνός

Το 1944 μαζεύτηκαν οι αντιπρόσωποι 40 και πλέον συμμαχικών κρατών στο Μπρέτον Γουντς της πολιτείας του Νιου Χαμσάιρ στις ΗΠΑ, με σκοπό τον σχεδιασμό της νέας διεθνούς οικονομικής τάξης πραγμάτων. Ένας από τους πυλώνες της νέας τάξης πραγμάτων συμφωνήθηκε πως θα ήταν το δολάριο. Το αμερικανικό νόμισμα ήταν το μοναδικό του οποίου η ισοτιμία προς τον χρυσό καθορίσθηκε στα 35 δολάρια η ουγγιά (31,1 γραμμάρια). Η ισοτιμία των υπόλοιπων νομισμάτων ήταν σταθερή προς το δολάριο.

Το δολάριο διαδέχθηκε τη βρετανική στερλίνα ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και ήταν μια αναγνώριση της ηγεμονικής  θέσης της αμερικανικής οικονομίας μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Είχε προηγηθεί η στερλίνα και το ασημένιο δολάριο από τον 16ο έως το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.

Το σύστημα των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Μπρέτον Γουντς κατέρρευσε το 1971, χωρίς το δολάριο να χάσει την ηγεμονική του θέση. Ούτε το ευρώ, ούτε το γιέν, ούτε κάποιο άλλο νόμισμα μπόρεσε να εκτοπίσει το αμερικανικό νόμισμα ως παγκόσμιο αποθεματικό. Οι ΗΠΑ εκμεταλλεύθηκαν αυτό το γεγονός για να επεκτείνουν τη γεωπολιτική επιρροή τους και να υπερασπισθούν τα συμφέροντά τους. Το ενεργειακό εμπάργκο στο Ιράν είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες και τράπεζες ήταν απρόθυμες να ακολουθήσουν το πρόσταγμα των ΗΠΑ. Όταν όμως η Ουάσιγκτον υπενθύμισε τις συνέπειες, π.χ. μη πρόσβαση στη μεγάλη αμερικανική αγορά, οι ευρωπαϊκές εταιρείες  έσπευσαν να ευθυγραμμισθούν.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι Δυτικές κυρώσεις με αιχμή το δολάριο επανέφεραν το θέμα της ηγεμονίας στο προσκήνιο. Στο 14ο συνέδριο των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική), ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε την πρόθεση της ομάδας να αναπτύξει ένα νέο αποθεματικό νόμισμα. Αναμφισβήτητα, χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα έχουν κίνητρο να διαφοροποιήσουν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα, μειώνοντας τις θέσεις τους σε δολάρια. Άλλωστε, δεν είναι ευχάριστο να έχεις αποθέματα σε δολάρια και να σου τα μπλοκάρουν οι ΗΠΑ όταν τα χρειάζεσαι περισσότερο, π.χ. να πληρώσεις υποχρεώσεις σου.

Όμως, η δημιουργία ενός νέου αποθεματικού νομίσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αν και είναι νωρίς ακόμη, οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος τους. Το θέμα είναι πως δεν υπάρχουν σοβαροί υποψήφιοι για να πάρουν τη θέση του δολαρίου.

Σύμφωνα με στοιχεία από το SWIFT, το δολάριο είχε μερίδιο άνω του 40% στις διεθνείς πληρωμές έναντι 37% του ευρώ, 6% της στερλίνας και 3% του κινεζικού γουάν το 2021. Ακόμη, το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα υποχώρησε στο 58% πέρυσι από 65% το 2009. Όμως, κάτι το αντίστοιχο συνέβη στο ευρώ. Το ποσοστό υποχώρησε στο 20% από 28% το 2009. Από την άλλη πλευρά, το μερίδιο του κινεζικού νομίσματος έχει μεν διπλασιασθεί στο 2,8% το 2021 σε σχέση με το 2017 αλλά παραμένει χαμηλό. Μάλιστα, το 1/3 και πλέον των ρωσικών συναλλαγματικών αποθεματικών είναι σε γουάν.

Με τις κινεζικές κεφαλαιαγορές να μην είναι τόσο ανοικτές, το κινεζικό νόμισμα έχει ένα ακόμη εμπόδιο να υπερπηδήσει και δεν είναι εύκολο. Επομένως, δεν διαφαίνεται ακόμη κάποιο άλλο νόμισμα για να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη.