Η συστημική κρίση του 1914 και η διετία 2022-2023

Σε καμία άλλη χώρα δεν έχουν επιβληθεί τόσο μεγάλες κυρώσεις εναντίον μιας μεγάλης δύναμης για πάνω από ένα αιώνα όσο εκείνες εναντίον της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία.

Ακαδημαϊκοί και άλλοι θεωρούν ότι έχουμε πολλά να μάθουμε σήμερα από την συστημική χρηματοοικονομική κρίση του 1914 που πυροδότησε η δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σεράγεβο από Σέρβο εθνικιστή εκείνη την χρονιά. Η δολοφονία του Φερδινάνδου ενίσχυσε τις προσδοκίες για επικείμενο πόλεμο και προκάλεσε ανησυχίες στις τράπεζες και γενικότερα στο χρηματοοικονομικό χώρο για την αποπληρωμή διασυνοριακών δανείων. Ήταν λογικό γιατί τέτοια δάνεια δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν όταν δυο ή περισσότερες χώρες είναι σε πόλεμο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες δυνάμεις της εποχής όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Γαλλία να απαγορεύσουν τις πληρωμές σε ξένα ονόματα. Ήταν μια προσπάθεια προστασίας των εθνικών χρηματοοικονομικών αγορών τους.

Όπως ήταν φυσικό, η διακοπή των πληρωμών στα διασυνοριακά δάνεια επεκτάθηκε σε όλες τις τράπεζες και σ’ άλλες χώρες. Το αποτέλεσμα ήταν όλες να διακρατούν την ρευστότητα και να μην δίνουν πιστώσεις, φέρνοντας πολλές επιχειρήσεις στα όρια της χρεοκοπίας. Οι αρχές της εποχής έσπευσαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, παρέχοντας ρευστότητα στο σύστημα. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό δεν αποδείχθηκε αρκετό και μερικές κυβερνήσεις ανέβαλαν τις απαιτήσεις για πληρωμές των δανείων ενώ εκείνες της Βρετανίας και των ΗΠΑ έκλεισαν τα χρηματιστήριά τους  για μισή χρονιά όπως αναφέρουν ο Jon Danielsson και ο Charles Godhart του LSE.

Με άλλα λόγια, το 1914 ήταν η τελευταία παγκόσμια συστημική κρίση που πυροδότησε ο πόλεμος και οι οικονομικές κυρώσεις. Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα ήταν ενοποιημένο όπως είναι σήμερα. Γι’ αυτό τον λόγο μερικοί θεωρούν ότι η συστημική κρίση του 1914 μπορεί να φανεί χρήσιμη σ’ αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις σήμερα.

Αναμφίβολα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι κυρώσεις εναντίον της πρώτης από την Δύση δεν είναι ιδίου μεγέθους με την κρίση του 1914.  Αν και οι επιπτώσεις στην αγορά φυσικού αερίου και δευτερευόντως πετρελαίου μαζί με το σιτάρι από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν γίνει αισθητές παγκοσμίως, συστημική κρίση δεν έχει ενσκύψει ακόμη. Όσο όμως ο πόλεμος συνεχίζεται και οι απειλές της Μόσχας για πλήρη διακοπή της ροής του φυσικού αερίου προς την ΕΕ αιωρούνται, ο κίνδυνος μιας ύφεσης που θα συνοδεύεται από υψηλό πληθωρισμό στην ευρωζώνη κι αλλού δεν μπορεί να αποκλεισθεί. Αν μάλιστα συνδυασθεί με το υψηλό χρέος που κουβαλάνε κάποιες χώρες, όπως η Ελλάδα, τα πράγματα περιπλέκονται. Ακόμη πιο δύσκολη κρίνεται η αντιμετώπιση μιας τέτοιας κρίσης από την αδυναμία των εποπτικών οργάνων να ρίξουν ρευστότητα στην αγορά από την στιγμή που ο πληθωρισμός κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Επομένως, αν ω μη γένοιτο, η κρίση εκδηλωθεί προς τα τέλη του 2022 με αρχές του 2023 θα μπορούσε να έχει χαρακτήρα συστημικό όπως το 1914.