Από τη Σκύλλα στη Χάρυβδη

Λένε ότι οι Έλληνες έχουμε κοντή μνήμη. Όπως οι αγορές, θα προσθέταμε εμείς.

Γύρω στο 2008, όταν ξέσπασε η Μεγάλη Υφεση με την κατάρρευση της Lehman Brothers και νωρίτερα της Bear Stearns, προβεβλημένοι εγχώριοι οικονομικοί παράγοντες δήλωναν ότι η ελληνική οικονομία ήταν  καλά προστατευμένη. Είχαν προηγηθεί αρκετά χρόνια ανάπτυξης με ρυθμό μεγαλύτερο από τον μέσο όρο στη ζώνη του ευρώ. Οι ίδιοι ανέφεραν ότι οι εγχώριες τράπεζες είχαν ισχυρούς ισολογισμούς, χωρίς τα σύνθετα τοξικά προϊόντα που κατάτρεχαν άλλες στις ΗΠΑ και στην ευρωζώνη. Εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε πως έκαναν λάθος. Η ελληνική οικονομία πρακτικά χρεοκόπησε λίγα χρόνια αργότερα και οι τράπεζες αποδείχθηκε πως είχαν τους πιο τοξικούς τίτλους, δηλ. τα ελληνικά ομόλογα, με αποτέλεσμα να χρειασθούν γενναίες ανακεφαλαιοποιήσεις από κρατικό χρήμα για τις ζημιές  που υπέστησαν.  

Fast forward στο σήμερα. Η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά με ρυθμό μεγαλύτερο σε σχέση με τον μέσο όρο στην ευρωζώνη και οι προβλέψεις θέλουν αυτό να συνεχίζεται το 2023. Ακόμη, η απασχόληση αυξάνεται και η ανεργία πέφτει, οι καταθέσεις αβγατίζουν. Από την άλλη πλευρά, η χώρα έχει έναν από τους υψηλότερους πληθωρισμούς στην ΟΝΕ, δίδυμα ελλείμματα και το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ. Η Ελλάδα έχει επίσης εθνικές εκλογές μπροστά της το πρώτο εξάμηνο του 2023, που παραδοσιακά συνοδεύονται από έξαρση της αβεβαιότητας και σταδιακή άνοδο του πολιτικού ρίσκου καθώς ο χρόνος πλησιάζει. Την ίδια στιγμή, το ενδεχόμενο αναζωπύρωσης των γεωπολιτικών εντάσεων με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να αποκλεισθεί. Επιπλέον, τα σύννεφα της ύφεσης συσσωρεύονται στον ευρωπαϊκό και διεθνή περίγυρο. Ο δείκτης οικονομικής ψυχολογίας στην ευρωζώνη υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 17 μηνών καθώς η ενεργειακή κρίση χτυπά την πόρτα και η ΕΚΤ αυξάνει το επιτόκιο παρέμβασης για να ελέγξει τον πληθωρισμό.  

Θα είναι ουτοπικό να πιστεύει κανείς ότι η ελληνική οικονομία, η οποία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον τουρισμό, θα μείνει ανεπηρέαστη αν οι εμπορικοί εταίροι της χώρας μπουν σε ύφεση ή στασιμότητα. Πολύ περισσότερο αν η οικονομική αδυναμία συνδυασθεί με επίμονο, υψηλό πληθωρισμό όπως προβλέπουν μερικοί, π.χ. ο οικονομολόγος Nouriel Roubini. «Είναι τα χειρότερα της δεκαετίας του '70, όταν είχες στασιμοπληθωρισμό, και τα χειρότερα της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης, όταν τα επίπεδα χρέους ήταν μη βιώσιμα. Πρόκειται για ένα τροχαίο σε αργή κίνηση. Αυτό δεν είναι μια πρόβλεψη για το τι θα συμβεί τους επόμενους 3 ή 6 μήνες. Αλλά, ας πούμε, τα επόμενα δύο-τρία χρόνια», είχε δηλώσει ο τελευταίος τον Σεπτέμβριο του 2021.

Αν η Σκύλλα είναι ο πληθωρισμός και η Χάρυβδη είναι η ύφεση, ο συνδυασμός τους είναι ο στασιμοπληθωρισμός. Το θετικό είναι ότι η αγορά ομολόγων προεξοφλεί χαμηλότερο πληθωρισμό (breakevens) τα επόμενα 10 χρόνια ενώ το δολάριο που καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τις προσδοκίες για τα επιτόκια υπό τη Fed μοιάζει να έχει πιάσει οροφή. Με την αμερικανική οικονομία να συρρικνώνεται για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο φέτος και τη γερμανική οικονομία, τη μεγαλύτερη της ευρωζώνης, να είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στα υψηλά ενεργειακά κόστη, οι οιωνοί για την ανάπτυξη δεν είναι καλοί.

Κι αν ο περίγυρος έχει πρόβλημα στασιμότητας ή ύφεσης, η ελληνική οικονομία δεν θα αργήσει να το αισθανθεί. Αν μάλιστα συνδυασθεί με αυξημένο πολιτικό ρίσκο σε περίπτωση μη σταθερής κυβέρνησης και τις ενδεχόμενες προεκλογικές ανάγκες του Ταγίπ Ερντογάν για ένταση στην Αν. Μεσόγειο, ο πόνος θα είναι μεγαλύτερος. Είναι έτοιμο το πολιτικό σύστημα και μεγάλο μέρος του κόσμου για θυσίες στην τσέπη; Δεν νομίζουμε.