Aντίστροφη μέτρηση για το δολάριο λόγω Πούτιν;

Στις αρχές Ιουλίου του 1944, ένα μήνα  σχεδόν μετά την απόβαση των συμμάχων στη Νορμανδία και 10 μήνες περίπου από το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, έλαβε χώρα στο Μπρέτον Γουντς της πολιτείας του Νιου Χάμσαϊρ στις ΗΠΑ η διεθνής διάσκεψη για τη νέα νομισματική τάξη πραγμάτων. Όλοι επιθυμούσαν ένα σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών που θα συνέβαλε στη νομισματική σταθερότητα και στη μη αναβίωση του υπερπληθωρισμού. Με την Ευρώπη κατεστραμμένη, ήταν επόμενο οι ΗΠΑ να είναι η κυρίαρχη οικονομική δύναμη.  

Το τελευταίο φαίνεται πως έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην υιοθέτηση της πρότασης του αξιωματούχου του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών  Χάρι Γουάιτ, που ήθελε το δολάριο να είναι στο επίκεντρο του νέου συναλλαγματικού συστήματος των σταθερών ισοτιμιών. Η διαβεβαίωση των ΗΠΑ πως μπορούσαν να μετατρέψουν τα δολάρια σε χρυσό έκαμψε κάθε αντίρρηση. Το δολάριο έγινε το παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς. Το αμερικανικό νόμισμα δεν έχασε την πρωτοκαθεδρία του ούτε το 1971, όταν ο  τότε πρόεδρος Νίξον ανακοίνωσε την αποδέσμευση του δολαρίου από τον χρυσό και το τέλος του συστήματος των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν μέχρι σήμερα, κανένα άλλο νόμισμα δεν μπόρεσε να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία του. Το δολάριο ήταν και είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, δίνοντας ένα τεράστιο πλεονέκτημα στις ΗΠΑ. Μέσω αυτού μπορούσαν να επιβάλλουν τις αποφάσεις τους για εμπάργκο, π.χ. εναντίον του Ιράν, σε μη αμερικανικές εταιρείες. Όμως, η χρήση του δολαρίου ως γεωπολιτικού όπλου -όπως άλλωστε και του ευρώ- εναντίον της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία ίσως αλλάξει τα δεδομένα. Ιδίως, μετά την απόφαση της Ρωσίας να πληρώνεται σε ρούβλια για τα ενεργειακά προϊόντα που εξάγει, εκτιμούν μερικοί.

Η στήλη έγινε κοινωνός πρόσφατα των σχετικών συζητήσεων που γίνονται σε τράπεζες και άλλους χρηματοοικονομικές οντότητες του εξωτερικού γι’ αυτό το θέμα. Προφανώς, η επιθυμία για απο-δολαριοποίηση δεν είναι κάτι καινούργιο. Η Κίνα, ως αντίπαλο γεωπολιτικό δέος των ΗΠΑ, έχει ξεκινήσει αυτή την προσπάθεια εδώ και χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της Κίνας και άλλων χωρών της Ασίας γίνονται σε γουάν. Ακόμη, η εισαγωγή του ψηφιακού γουάν αποσκοπούσε στην υπονόμευση της θέσης του δολαρίου.

Όμως, το πάγωμα των συναλλαγματικών αποθεμάτων της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας σε δολάριο, ευρώ κ.λπ. από τη Δύση μετά την εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε προβληματισμό και ανησυχίες σε περισσότερες χώρες όπως η Σαουδική Αραβία. Δεν είναι τυχαία τα δημοσιεύματα που θέλουν τους Σαουδάραβες να πληρώνονται σε γιεν από την Κίνα για το πετρέλαιο που της εξάγουν. Η Σαουδική Αραβία και άλλες τέτοιες χώρες έχουν επίσης συναλλαγματικά αποθέματα σε δολάρια και ανησυχούν τι θα γίνει σε περίπτωση που επιβληθούν μελλοντικά κυρώσεις.

Ένα θέμα είναι το νόμισμα ή τα νομίσματα που θα αποδέχονται ως πληρωμή για το πετρέλαιο ή άλλα προϊόντα που εξάγουν τέτοιες χώρες από εδώ και πέρα. Ένα δεύτερο θέμα είναι τι θα κάνουν με τα δολάρια που ήδη κατέχουν και έχουν επενδύσει σε αμερικανικά ή/και ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα. Αν πουλήσουν μέρος των τελευταίων σταδιακά, μπορεί ίσως να ασκηθούν πιέσεις στις αποδόσεις των ομολόγων.

Σε γενικές γραμμές, η απόφαση των ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν το δολάριο ως γεωπολιτικό όπλο και η αντίδραση του Πούτιν που απαίτησε πληρωμές σε ρούβλια αλλάζει σε κάποιο βαθμό το σκηνικό. Είναι ασφαλώς δύσκολο να δει κάποιος πως μπορεί το δολάριο να μην είναι το αποθεματικό νόμισμα στο ορατό μέλλον. Είναι όμως πιθανό να χρησιμοποιείται λιγότερο από εδώ και πέρα σε συναλλαγές από διάφορες χώρες όπως οι Ρωσία, Κίνα κ.λπ., και ταυτόχρονα να δούμε ρευστοποίηση δολαριακών περιουσιακών στοιχείων τους.

Το τελευταίο ίσως σηματοδοτήσει την προοδευτική αποδυνάμωση της θέσης του ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Όσο όμως οι ΗΠΑ είναι η κυρίαρχη χώρα του πλανήτη, το δολάριο δύσκολα θα χάσει την παγκόσμια  πρωτοκαθεδρία του, κατά την ταπεινή μας άποψη.