Μήπως η ύφεση είναι διέξοδος;

Ποιος θα σκεφτόταν λίγα χρόνια πριν, όταν όλοι μιλούσαν για τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού, ότι το κύριο οικονομικό πρόβλημα του 2022 θα ήταν ο πληθωρισμός; Δεν ήταν πολλοί, είναι η απάντηση. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν μάλλον υποστηρικτές της θέσης του νομπελίστα Μίλτον Φρίντμαν ότι ο πληθωρισμός «είναι πάντοτε και πάντοτε νομισματικό φαινόμενο» και κατηγορούσαν τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες, π.χ. Fed, ΕΚΤ, για την αλόγιστη πολιτική τους.

Όμως, ο πληθωρισμός είναι πλέον πραγματικότητα και απειλεί τους ρυθμούς ανάπτυξης που διεθνείς οργανισμοί  και επενδυτικοί οίκοι προβλέπουν. Η Fed, η ΕΚΤ, η Τράπεζα της Αγγλίας και άλλες έχουν αρχίσει να σφίγγουν σιγά σιγά τα λουριά, για να ελέγξουν τις πληθωριστικές πιέσεις, εφαρμόζοντας μια πολιτική ήπιας προσαρμογής προς το παρόν.

Όμως, μετά από δύο χρόνια πανδημίας ήλθε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία για να ρίξει λάδι στη φωτιά του πληθωρισμού και να υπενθυμίσει σε όλους ότι θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα τι γίνεται από εδώ και πέρα καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία δίνει ώθηση στην ακρίβεια και απειλεί την ανάπτυξη που όλοι σχεδόν θεωρούσαν δεδομένη για φέτος και του χρόνου. Μήπως θα πρέπει να ξανασκεφθούμε το πικρό «φάρμακο» Βόλκερ, αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τον πληθωρισμό και τις πληθωριστικές προσδοκίες πριν ριζώσουν για τα καλά;

Για όσους δεν το γνωρίζουν, ο Πολ Βόλκερ προτάθηκε από τον Τζίμι Κάρτερ και ανέλαβε πρόεδρος της Fed τον Αύγουστο του 1979 με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται σε διψήφια νούμερα, εν μέσω της δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης. Ο πληθωρισμός ανήλθε σε 14,8% τον Μάρτιο του 1980 στις ΗΠΑ. Όμως, η εξαιρετικά αυστηρή νομισματική πολιτική της Fed υπό τον Βόλκερ οδήγησε το βασικό επιτόκιο (federal funds rate) στο 20% τον Ιούνιο του 1981 και τον πληθωρισμό κάτω από το 3% το 1983. Η μεγάλη μείωση του πληθωρισμού είχε κόστος καθώς η αμερικανική οικονομία εισήλθε σε ύφεση την περίοδο 1980-1982. Όμως, ο πληθωρισμός ξεριζώθηκε επί δεκαετίες, στρώνοντας το έδαφος για το ράλι στην αγορά ομολόγων που κρατά έως σήμερα, και η οικονομία αναπτύχθηκε.   

Αναμφίβολα υπάρχουν διαφορές μεταξύ της σημερινής και της τότε επικρατούσας  οικονομικής κατάστασης. Την εποχή Βόλκερ, η ανεργία έφθασε το 10% και πολλές εταιρείες χρεοκόπησαν, όμως το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος δεν ήταν σε τόσο υψηλό επίπεδο όσο σήμερα. Με άλλα λόγια, δεν χρειαζόταν η Fed του Βόλκερ να ανησυχεί τόσο πολύ για τις επιπτώσεις από την άνοδο των επιτοκίων στο χρέος. 

Σήμερα, το ίδιο δεν ισχύει. Ούτε προβληματιζόταν τόσο πολύ για τις επιπτώσεις της πολιτικής του στα χρηματιστήρια όπως συμβαίνει το 2022. Τα προβλήματα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και οι ανησυχίες για ελλείψεις σε καύσιμα, δημητριακά και βιομηχανικά μέταλλα τροφοδοτούν ήδη τον πληθωρισμό. Όμως, από πίσω κρύβεται μια ισχυρή ζήτηση που ενισχύθηκε από τα γενναιόδωρα δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα στήριξης κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, π.χ. της Ελλάδας, τα μέτρα επεκτάθηκαν, συμπεριλαμβάνοντας άτομα και επιχειρήσεις που δεν τα είχαν πραγματικά ανάγκη. 

Η ισχυρή ζήτηση υπερισχύει της προσφοράς, δίνοντας ώθηση στις τιμές. Αν όμως είναι πράγματι έτσι, ίσως ένα πιο ήπιο φάρμακο Βόλκερ να είναι η λύση.