Ποιοι θα πληρώσουν το μάρμαρο των υψηλότερων επιτοκίων

Η εποχή του πολύ φθηνού χρήματος έφτασε στο τέλος του; Ποιοι θα πληρώσουν τη νύφη;

Είναι ίσως πρώιμο να μιλήσει κάποιος για τέλος εποχής, όταν τα πραγματικά επιτόκια, δηλ. εκείνα που προκύπτουν όταν αφαιρέσουμε τον πληθωρισμό από τα  ονομαστικά επιτόκια, παραμένουν σε αρνητικό έδαφος. Παρ’ όλα αυτά η ταχύτητα με την οποία κινήθηκε η αγορά, ενσωματώνοντας τα νέα δεδομένα, όπως τις δηλώσεις της κ. Λαγκάρντ, προέδρου της ΕΚΤ,  η οποία δεν απέκλεισε αύξηση των επιτοκίων του ευρώ, δείχνει τι μπορεί να συμβεί.

Σε ενάμιση περίπου μήνα, οι αποδόσεις των ελληνικών χρεογράφων υπερδιπλασιάσθηκαν για το διάστημα μέχρι τα 10 έτη, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Τα επίπεδα των αποδόσεων δεν προκαλούν ανησυχία (ακόμη), όμως η τάση είναι ανησυχητική.   

ΠΗΓΗ: Τράπεζα της Ελλάδος

Η στήλη είχε προειδοποιήσει στο παρελθόν πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει το κλίμα για τα ελληνικά ομόλογα παρά το ευνοϊκό προφίλ χρέους με το υψηλό απόθεμα ρευστότητας, τη μεγάλη μέση διάρκεια (κάπου 20 χρόνια) και το χαμηλό σταθερό επιτόκιο. Κι αυτό γιατί το πολιτικό ρίσκο βαίνει αυξανόμενο ενώ η Ελλάδα δεν έχει επενδυτική διαβάθμιση, ενώ το έκτακτο πρόγραμμα αγορών της ΕΚΤ λόγω πανδημίας σταματάει τις αγορές ομολόγων. Παρά τη στήριξη της ΕΚΤ, το ελληνικό ρίσκο αυξήθηκε κατακόρυφα. Η διακύμανση της τιμής του 5ετούς ελληνικού CDS (Credit Default Swap) είναι χαρακτηριστική. Το κόστος της προστασίας του ελληνικού 5ετούς ομολόγου αυξήθηκε κατακόρυφα όπως φαίνεται στον πίνακα και είναι κοντά στο υψηλότερο επίπεδο του τελευταίου 12μήνου. 

Η επιτοκιακή διαφορά (spread) του 10ετούς ελληνικού ομολόγου από το γερμανικό ανέβηκε χθες στις 236,6 μονάδες βάσης έναντι 175,5 μονάδων στις 3 Φεβρουαρίου. Όλα αυτά ανεβάζουν το κόστος εξυπηρέτησης των νέων δανείων της Ελληνικής Δημοκρατίας. Όμως, δεν προκαλούν ακόμη πρόβλημα, γιατί οι καθαρές δανειακές ανάγκες παραμένουν σχετικά χαμηλές ως προς το ΑΕΠ και οι αποδόσεις δεν δημιουργούν πρόβλημα φερεγγυότητας χρέους. Αν όμως το κόστος δανεισμού συνεχίσει να ανεβαίνει με τον ίδιο ρυθμό, το σκηνικό αλλάζει. 

Όμως, δεν είναι μόνο ο δημόσιος τομέας. Μεγαλύτερο πρόβλημα θα έχει ο ιδιωτικός τομέας. Αν και δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί επίσημα στοιχεία για το 2022, δεν θα εξέπληττε μια αύξηση στα επιτόκια των δανείων από τις τράπεζες. Όσοι έχουν λάβει δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο, π.χ. στεγαστικά, επιχειρηματικά, θα δουν τους τόκους να αυξάνονται. Αυτό σε συνδυασμό με την ακρίβεια στο ρεύμα, φυσικό αέριο και άλλα αγαθά, θα φέρει περισσότερα νοικοκυριά σε δύσκολη θέση. Επίσης, το κόστος δανεισμού μέσω ομολογιακών εκδόσεων από επιχειρήσεις θα αυξηθεί κατακόρυφα ενώ η αγορά ακινήτων μπορεί να μουδιάσει, βάζοντας φρένο στην άνοδο των τιμών και την αναθέρμανση της αγοράς ακινήτων. Από την άλλη πλευρά, ενδεχόμενη αξιοσημείωτη αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων θα βοηθούσε το εισόδημα των καταθετών. Σημειωτέον ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2021, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο των υφιστάμενων δανείων παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο στο 3,50%, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος.  Ακόμη, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο όλων των νέων δανείων διαμορφώθηκε σε 3,76% τον Δεκέμβριο του 2021 έναντι 3,73% τον Νοέμβριο και 3,94% τον Οκτώβριο. Από την άλλη πλευρά, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο των νέων καταθέσεων παρέμεινε σταθερό στο 0,05%. 

Κοντολογίς, η άνοδος των επιτοκίων και πολύ περισσότερο ενδεχόμενη συνέχειά τους θα έχει αρνητικές συνέπειες  για τον ιδιωτικό τομέα και δευτερευόντως τον δημόσιο. Κερδισμένοι θα μπορούσαν να βγουν οι καταθέτες ή/και οι τραπεζικές μετοχές, αν ανακάμψουν λόγω της ακολουθούμενης πολιτικής. Όμως, έχουμε δρόμο ακόμη.