Η απο-παγκοσμιοποίηση πίσω από τον πληθωρισμό;

Πέρα από την πορεία της πανδημίας και τις νέες μεταλλάξεις του ιού, το άλλο μεγάλο γεγονός του 2021 ήταν η επανεμφάνιση του πληθωρισμού. Το ερώτημα που τίθεται, είναι αν οι πληθωριστικές πιέσεις θα ριζώσουν και θα γίνουν μέρος της καθημερινότητάς μας.

Αν ρίξει κανείς μια ματιά στην αγορά ομολόγων, θα ανακουφισθεί καθώς δείχνει ότι οι επενδυτές δεν έχουν αλλάξει άποψη. Κοινώς, συνεχίζουν να πιστεύουν ότι ο πληθωρισμός θα ανέβει μεν τα επόμενα χρόνια (χωρίς υπερβολές) και θα τεθεί ξανά υπό έλεγχο μετά από μια πενταετία. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν διαρθρωτικοί παράγοντες που προβληματίζουν και δεν αναφερόμαστε στους συνήθεις υπόπτους, δηλ. την επεκτατική νομισματική πολιτική από το 2008-2009 και μετά και τη δημοσιονομική πολιτική.

Ως γνωστόν, οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες, π.χ. Fed, EKT κ.λπ., έχουν γεμίσει το χρηματοοικονομικό σύστημα με ρευστότητα επί χρόνια, χωρίς να εμφανισθούν έντονες πληθωριστικές πιέσεις, με εξαίρεση τη φετινή χρονιά. Η εύκολη εξήγηση είναι πως ο κόσμος διακρατά τα περισσότερα λεφτά. Όμως, η έξοδος των οικονομιών από την πανδημία ανέδειξε επίσης ένα άλλο διαρθρωτικό πρόβλημα. Τη δομή των παγκόσμιων εφοδιαστικών δικτύων που είναι περίπλοκα, αποκεντρωμένα και τηρούν αυστηρά τα χρονοδιαγράμματα για να μεγιστοποιήσουν την αποτελεσματικότητά τους.

Όταν όλα κυλάνε κανονικά, η εφοδιαστική αλυσίδα δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα. Όπως όμως αποδείχθηκε, όταν τα δίκτυα βρεθούν αντιμέτωπα με ένα μεγάλο σοκ όπως η πανδημία, δεν μπορούν να τη χειριστούν. Κι αυτό γιατί το αποκεντρωμένο δίκτυο οδηγεί συνήθως σε υποπενδύσεις στην ανθεκτικότητα. Το σύστημα ανακαλύπτει τα προβλήματα, π.χ. μπλοκαρίσματα, αφού έχουν συμβεί. Εν τω μεταξύ παρατηρούνται μεγάλες καθυστερήσεις, ελλείψεις αγαθών κ.λπ., όπως έχει πλέον επιβεβαιωθεί. Η υποχώρηση των διασυνοριακών εφοδιαστικών αλυσίδων, που είναι σημάδι της απο-παγκοσμιοποίησης και τα αυξημένα μεταφορικά κόστη είναι πιθανό να επιταχύνουν την τάση.

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η είσοδος της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στις αρχές του 21ου αιώνα σε συνδυασμό με τη μείωση του μεταφορικού κόστους έδωσαν την ευκαιρία σε πολλές εταιρείες να αποκτήσουν παραγωγή στις πρώην κομμουνιστικές χώρες και την Κίνα καθώς οι μισθοί ήταν χαμηλοί. Όμως, πλέον, το μεταφορικό κόστος έχει αυξηθεί και οι ίδιες εταιρείες μπορούν να κάνουν χρήση των ρομπότ στις χώρες τους, αντικαθιστώντας ακριβούς εργαζόμενους. Μάλιστα, οι μηχανές μπορούν να αντικαταστήσουν περισσότερους σε σχέση με μία ή δυο δεκαετίες πριν. 

Αν λοιπόν το δημογραφικό, δηλ. η γήρανση του πληθυσμού, ενδυναμώνει τους εργαζόμενους και ευνοεί τις αυξήσεις στους μισθούς τους, δίνοντας ώθηση στον πληθωρισμό, τα ρομπότ κάνουν το αντίθετο. Ποια πλευρά θα επικρατήσει; Δύσκολο να πει κανείς, αν και μακροχρόνια, οι οπαδοί του χαμηλού πληθωρισμού ίσως έχουν το πάνω χέρι έτσι όπως διαμορφώνονται οι τάσεις.