Ας χαρούμε το πάρτι, όσο κρατήσει

Είμαστε κύριοι της μοίρας μας στην οικονομία; Η σωστή απάντηση πρέπει να είναι καταφατική, με μια σημαντική προσθήκη: «Μέχρις ενός σημείου». 

Τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης μαζί μ’ εκείνα του ΕΣΠΑ και κάποιες μεταρρυθμίσεις, από τη μια πλευρά, και η αναμενόμενη ανοδική αντίδραση της οικονομίας μετά από μια χρονιά μεγάλης ύφεσης, από την άλλη, δημιουργούν  τις προϋποθέσεις για ανάκαμψη, αν η πανδημία υποχωρήσει και δεν έχουμε νέα κύματα. Όμως, δεν είμαστε μόνοι στο γήπεδο. Για να φέρουμε ένα παράδειγμα. Αν η Τουρκία αποφασίσει να τραβήξει το σχοινί καθώς πλησιάζει πιο κοντά στις προεδρικές εκλογές του 2023, η ένταση και το κλίμα κρίσης στις σχέσεις μας θα έχει αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο. Ακόμη, η παγκοσμιοποίηση μπορεί να έχει σφοδρούς επικριτές, όμως είναι παρούσα. Καλώς ή κακώς, η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης (QE) των μεγάλων κεντρικών τραπεζών άλλαξε θεμελιωδώς τη χρηματοοικονομική.  

Οι αγορές αμερικανικών κρατικών ομολόγων ύψους 1 τρισ. δολαρίων, που ξεκίνησε η Fed ως απάντηση στη Μεγάλη Υφεση του 2008, έχουν μετατραπεί σε ανοικτές αγορές κρατικών και εταιρικών ομολόγων, MBS και ETFs που διακρατούν ομόλογα-σκουπίδια, δηλ. μη επενδυτικής διαβάθμισης. Η ΕΚΤ έχει μπει κι αυτή στον χορό από το 2015. Μάλιστα, μερικοί δεν αποκλείουν αγορές μετοχών από τη Fed και την ΕΚΤ στο μέλλον. Αρκετοί επικεντρώνονται στις αποπληθωριστικές πιέσεις, για να εξηγήσουν τα ιστορικά χαμηλά επίπεδα αποδόσεων των ομολόγων. Μέχρι και η Ελλάδα, που πρακτικά χρεοκόπησε το 2012, μπορεί να δανείζεται με αρνητικά επιτόκια.

Η ανάλυση έχει λογική αλλά υποβαθμίζει τον ρόλο των πολύ χαμηλών έως αρνητικών παρεμβατικών επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών και πόσο εύθραυστο είναι το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα. Οι συνέπειες είναι γνωστές. Οι πολύ χαμηλές έως αρνητικές αποδόσεις των κρατικών ομολόγων έχουν δώσει το έναυσμα για έναν αγώνα δρόμου σε αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων. Αυτό το κυνήγι έχει αυξήσει τη ζήτηση για εταιρικά ομόλογα και ρίξει τις αποδόσεις τους. Δεν εκπλήσσει λοιπόν που κυβερνήσεις, όπως η ελληνική, και επιχειρήσεις σπεύδουν να εκμεταλλευθούν τις ευνοϊκές συνθήκες για να εκδώσουν νέο χρέος, διογκώνοντας το συνολικό. Την ίδια στιγμή, το online trading από μικροεπενδυτές έχει πάρει φωτιά και ηλεκτρονικές πλατφόρμες όπως Robinhood, E-Trade, Schwab εμφανίζουν πολύ μεγάλους συναλλακτικούς όγκους στις ΗΠΑ κι αλλού. Μαζί μ’ αυτές ανθίζουν οι αγοραπωλησίες στα παράγωγα. Οι παίκτες λιανικής, ή «μαρίδα» ελληνιστί, δεν αγοράζουν πλέον απευθείας μετοχές αλλά προτιμούν την αγορά συμβολαίων προαίρεσης (stock options).

Ακόμη κι αν κάποιος πεισθεί ότι η άνοδος του πληθωρισμού είναι παροδικό φαινόμενο, η παραπάνω μόδα μαζί με κάποια άλλα χαρακτηριστικά της αγοράς, π.χ. παθητικές επενδύσεις (index funds), δείχνουν πόσο εύθραυστο είναι το χρηματοοικονομικό σύστημα. Βιώνουμε εδώ και χρόνια μια κατάσταση όπου το σπέκουλο κυριαρχεί στις αγορές, ενώ τα θεμελιώδη δεδομένα οικονομιών και επιχειρήσεων μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα.

Είναι προφανές ότι η Ελλάδα, η οποία είναι εξαιρετικά ευάλωτη λόγω προβληματικής διάρθρωσης της οικονομίας και του υψηλού χρέους, θα είναι από τα πρώτα θύματα ενός διεθνούς σοκ. Ωραία λοιπόν τα κοινοτικά πακέτα αλλά δεν θα φθάνουν, αν οι σημερινές ισορροπίες στις παγκόσμιες αγορές ανατραπούν. Ακόμη κι αν η Ελλάδα τα έχει κάνει όλα σωστά, που δεν είναι συνήθως ο κανόνας.