Το δωρεάν γεύμα και η μεγαλύτερη στρέβλωση στην ιστορία

Μόνο ένας τρελός θα μπορούσε να φαντασθεί πριν από 12-13 χρόνια ότι οι κεντρικές τράπεζες θα αγόραζαν κρατικά ομόλογα αξίας 18 τρισ. δολαρίων και άνω και πολλά από αυτά θα είχαν αρνητικές αποδόσεις. Κι όμως, συμβαίνει, γιατί οι αγορές πιστεύουν ότι οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες, όπως η ΕΚΤ και η Fed, επιθυμούν και είναι σε θέση να αγοράσουν απεριόριστες ποσότητες κρατικών ομολόγων, για να κρατήσουν τις αποδόσεις τους σε χαμηλά επίπεδα και να υπάρχει αρκετή ρευστότητα στις αγορές.

Σήμερα, πολλοί βλέπουν την Ελλάδα, που πρακτικά χρεοκόπησε το 2012 και έχει δημόσιο χρέος πάνω από 200% του ΑΕΠ, να εκδίδει 10ετές ομόλογο με απόδοση κοντά στο 1% και το θεωρούν λουκούμι. Επίσης, βλέπουν μια μετοχή στον αμερικανικό  δείκτη S&P 500 που προσφέρει μερισματική απόδοση άνω του 1% και έχει λόγο τιμής προς κέρδη ανά μετοχή πάνω από 30 φορές, δηλ. θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω σε πάνω από 30 χρόνια, και σπεύδουν να την αγοράσουν. 

Πίσω απ’ όλα αυτά κρύβεται μια πραγματικότητα. Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες έχουν φουσκώσει την τιμή του δημόσιου χρέους και έχουν συστηματικά αλλάξει τις αντιλήψεις της αγοράς για το ρίσκο. Η Ιαπωνία είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα και κρατάει χρόνια. Διαδοχικές κυβερνήσεις εκδίδουν μεγάλες ποσότητες κρατικών χρεογράφων για να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματά τους, χωρίς οι αγορές να ζητάνε έστω κάποια ελάχιστη αποζημίωση για το ρίσκο (risk premium). Κατά συνέπεια, όσο μεγαλύτερο είναι το δημοσιονομικό έλλειμμα τόσο μικρότερο είναι το ασφάλιστρο κινδύνου.  

Αυτή είναι η σημερινή κανονικότητα, το “business as usual”, και πρόκειται για τη μεγαλύτερη στρέβλωση των αγορών στην ιστορία. Είναι αυτό που έχει ενθαρρύνει αρκετούς να πιστεύουν ότι μια κυβέρνηση που δανείζεται στο νόμισμά της δεν χρειάζεται να ανησυχεί καθόλου για το δημόσιο χρέος, γιατί δεν υπάρχει κίνδυνος χρεοκοπίας. Ως εκ τούτου, μπορεί να ξοδεύει όσα λεφτά θέλει για την υγεία, την εκπαίδευση και να εκδίδει χρεόγραφα. Πρόκειται  για τη Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία (Modern Monetary Theory ή MMT).

To γεγονός ότι η MMT έχει αρκετούς οπαδούς στις ΗΠΑ κι αλλού οφείλεται βασικά στην πολιτική της χειραγώγησης των αγορών από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες. Όμως, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να συνεχίζουν να κρατούν τα επιτόκια χαμηλά, όσο ο πληθωρισμός δεν σηκώνει κεφάλι.

Δεν είναι λογικό να περιμένει κάποιος ότι η αξία των ομολόγων δεν θα επηρεασθεί σε κάποιο σημείο από τις μεγάλες εκδόσεις κρατικών χρεογράφων. Κι όσο μεγαλύτερη η χειραγώγηση από τις κεντρικές τράπεζες τόσο μεγαλύτερο το κίνητρο για νέες εκδόσεις χρέους. Το «δωρεάν γεύμα» είναι στο επίκεντρο όλων αυτών. Όμως, δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα. 

Οι χαράσσοντες τη νομισματική και οικονομική πολιτική αρνούνται να παραδεχθούν τα λάθη τους και να αλλάξουν τακτική όπως έχει συμβεί κι άλλες φορές στην ιστορία. Η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας την περίοδο του υπερπληθωρισμού στη Βαϊμάρη αρνείτο να παραδεχθεί τα λάθη της και προσπαθούσε να δικαιολογηθεί, λέγοντας ότι είχε εξαναγκασθεί να απαντήσει σε εξωτερικές δυνάμεις.