Swaps: Το σωσίβιο της Ελλάδας από τον πληθωρισμό

Καμιά φορά, η βοήθεια έρχεται από εκεί που δεν το περιμένεις. Τα παράγωγα (swaps), στην προκειμένη περίπτωση.

Για μια υπερχρεωμένη χώρα όπως η Ελλάδα, με το δημόσιο χρέος στα 341 δισ. ευρώ και το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) στα 166 δισ. περίπου, το κόστος δανεισμού από τις αγορές έχει μεγάλη σημασία. Κι αυτό γιατί μπορεί, εκτός των άλλων, να οδηγήσει σε μείωση των κρατικών δαπανών ή/και αύξηση των φόρων για να συγκρατηθεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Κοινώς, δημοσιονομική λιτότητα.

Οι ανησυχίες για το ενδεχόμενο επανεμφάνισης του πληθωρισμού έχουν ήδη δώσει ώθηση στις αποδόσεις των ομολόγων. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου διαμορφώθηκε χθες λίγο πάνω από το 1%, έχοντας καταγράψει άνοδο 13 μονάδων βάσης τον τελευταίο μήνα και 23 μονάδες το τελευταίο 6μηνο. Μία ποσοστιαία μονάδα ισούται με 100 μονάδες βάσης. Έστω κι έτσι, η σημερινή απόδοση δεν συγκρίνεται με τον ιστορικό μέσο όρο που βρίσκεται στο 4% περίπου από το 1998, όταν εκδόθηκε το πρώτο 10ετές ομόλογο σταθερού τοκομεριδίου της Ελλάδας στη σύγχρονη ιστορία. Είναι απόρροια της νομισματικής πολιτικής που εφαρμόζεται εδώ και χρόνια, προκαλώντας στρέβλωση στις αγορές.

Ακόμη κι αν το κόστος δανεισμού της Ελλάδας δεν ανέβαινε κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες αλλά 2, η επιβάρυνση σε τόκους θα ήταν αισθητή. Αυτό μπορεί να συμβεί αν ο πληθωρισμός κινηθεί ανοδικά. Τα χθεσινά στοιχεία για τον πληθωρισμό του Απριλίου στις ΗΠΑ τροφοδότησαν τις ανησυχίες για επανεμφάνιση των πληθωριστικών πιέσεων διεθνώς. Αν το κόστος του νέου δανεισμού αυξηθεί κατά δύο μονάδες, οι επιπρόσθετες δαπάνες για τόκους θα μπορούσαν να φθάσουν τα 450 εκατ. ευρώ περίπου ετησίως. 

Να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα ανακυκλώνει έντοκα γραμμάτια ύψους 12 δισ. ευρώ ετησίως και θα αναχρηματοδοτεί χρεολύσια αξίας 10 δισ. ευρώ περίπου ετησίως τα επόμενα χρόνια. Σ’ αυτά τα ποσά θα πρέπει να προστεθούν οι τόκοι ύψους 5,5 δισ. ευρώ ετησίως, αν το πρωτογενές αποτέλεσμα του προϋπολογισμού δεν είναι πλεονασματικό. Επομένως, λογικά, η Ελλάδα θα πρέπει να εκδίδει νέο χρέος από 22 έως 27,5 δισ. ευρώ ετησίως για να αναχρηματοδοτεί τα τοκοχρεολύσια χωρίς πρωτογενή ελλείμματα. Το ποσό θα αβγατίσει, αν καταγράφεται πρωτογενές έλλειμμα.

Παρ’ όλα αυτά η Ελλάδα βρίσκεται σε καλύτερη μοίρα από άλλες χώρες της ευρωζώνης στο μέτωπο της εξυπηρέτησης του υφιστάμενου χρέους για δύο λόγους. Το χαμηλότερο ρίσκο αναχρηματοδότησης του χρέους λόγω της μεγάλης μεσοσταθμικής διάρκειάς του, που φτάνει τα 19-20 χρόνια, και το «κλείδωμα» του κόστους δανεισμού κοντά στο 1,6% για το ίδιο διάστημα λόγω παραγώγων (swaps).

Τα swaps, δηλ. η συμφωνία μεταξύ δύο συμβαλλομένων για την ανταλλαγή μελλοντικών χρηματικών ροών με προκαθορισμένο τρόπο, έχουν χρησιμοποιηθεί από την Ελληνική Δημοκρατία επί μακρόν. Ίσως δεν είναι γνωστό αλλά η Ελλάδα αποκόμισε κεφαλαιακό κέρδος 9 δισ. ευρώ και πλέον από το άνοιγμα-κλείσιμο θέσεων σε παράγωγα προϊόντα (κυρίως IRSwaps) την περίοδο 2000-2009. Φυσικά, αποδείχθηκαν σταγόνα στον ωκεανό των εκατοντάδων δισ. ευρώ που δαπάνησε ο κρατικός προϋπολογισμός την ίδια περίοδο.

Ερχόμενοι στη σημερινή εποχή, τα swaps θα μπορούσαν να αμβλύνουν τις αρνητικές επιπτώσεις από μια ενδεχόμενη αύξηση των επιτοκίων στο κόστος του νέου δανεισμού της Ελλάδας από τις αγορές. Αυτό θα συμβεί γιατί η άνοδος των επιτοκίων αυξάνει την παρούσα αξία των συγκεκριμένων swaps και η χώρα μπορεί να αποκομίσει κεφαλαιακά κέρδη από το κλείσιμο των θέσεων που εναρμονίζονται με τη λήξη υποκείμενων ομολόγων.  

Υπενθυμίζουμε ότι η Ελλάδα μέσω του ΟΔΔΗΧ έχει κάνει χρήση των swaps για να «κλειδώσει» τα επιτόκια των δανείων του 1ου μνημονίου (GLF), ύψους 52-53 δισ. ευρώ.  Ομόλογα ύψους 6 δισ. περίπου λήγουν μέχρι το τέλος του 2022. Γι’ αυτό τον λόγο, τα παράγωγα (swaps) λειτουργούν ως σωσίβιο για την Ελλάδα, σε περίπτωση αύξησης των επιτοκίων τα επόμενα χρόνια.