Υποθηκεύουμε το οικονομικό μέλλον μας

Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής θεωρούνται το πλέον καταναλωτικό κράτος στον κόσμο. Αν όμως συγκριθεί η αμερικανική καταναλωτική δαπάνη ως προς το ΑΕΠ με την ελληνική, ισχύει η γνωστή φράση «τρώει τη σκόνη μας». Κι αυτό γιατί η ιδιωτική κατανάλωση στην Ελλάδα ξεπέρασε το 71% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) στο τέλος του 2020 έναντι 68,5% στις ΗΠΑ.

Στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή μπορούμε να βρούμε κάποιες χώρες με ακόμη υψηλότερη ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη ως προς την οικονομία τους σε σχέση με τη δική μας. Όλες έχουν προβληματικές οικονομίες. Αναφερόμαστε στον Λίβανο με 90% του ΑΕΠ, στην Αλβανία με 80% περίπου και τη Βοσνία Ερζεγοβίνη με 75% περίπου και ασφαλώς την κατεστραμμένη Συρία με 93% ως προς το ΑΕΠ. Τα στοιχεία της Συρίας είναι του 2019. Για λόγους σύγκρισης, η ιδιωτική κατανάλωση στη γειτονική Τουρκία αγγίζει το 55%. Φυσικά, υπάρχουν ακόμη χειρότερα σε χώρες που έχουν χτυπηθεί από τον πόλεμο όπως η Υεμένη με 123% του ΑΕΠ ή η Κένυα στην Αφρική με 81%. Οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες (ΕΕ) εμφανίζουν χαμηλά έως πολύ χαμηλά ποσοστά ιδιωτικής κατανάλωσης σε σύγκριση με την Ελλάδα. Αν μάλιστα  προσθέσουμε τη δημόσια κατανάλωση στην ιδιωτική, η συνολική ξεπέρασε το 93% του ΑΕΠ την περσινή χρονιά.

Ακόμη κι αν αγνοούσε κάποιος το υψηλό δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ της χώρας που ξεπερνά το 200%, το τραπεζικό σύστημα με τον υψηλότερο λόγο προβληματικών δανείων και επικεντρωνόταν στη σύνθεση του ελληνικού ΑΕΠ, η εικόνα θα τον ανησυχούσε. Χώρες με τόσο υψηλή καταναλωτική δαπάνη και τόσο χαμηλές επενδύσεις ως προς το ΑΕΠ -περίπου 10% το 2020- για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και με περιορισμένη παραγωγική βάση είναι υποψήφιες για χρεοκοπία στο μέλλον.

Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην ΕΕ (με εξαίρεση τη Λετονία μια χρονιά) που οι αποσβέσεις παγίων ήταν μεγαλύτερες από τις νέες επενδύσεις επί σειρά ετών, με βάση τα στοιχεία της Κομισιόν. Κοινώς, αποεπενδύει επί μακρόν. Κι επειδή οι σημερινές επενδύσεις είναι η αυριανή κατανάλωση, το μέλλον δεν προοιωνίζεται καλό για τα νοικοκυριά.  

Φυσικά, το 2020 ήταν μια ιδιαίτερη χρονιά λόγω της πανδημίας. Επομένως, δικαιολογείται σε κάποιο βαθμό η διοχέτευση κοινοτικών κονδυλίων που προορίζονταν για επενδύσεις (ΕΣΠΑ) σε επιδοτήσεις. «Δικά μας λεφτά εξάλλου είναι... μήπως θα γίνονταν επενδύσεις», για να θυμηθούμε τη φράση κυβερνητικού αξιωματούχου, όταν ρωτήθηκε σχετικά από τη στήλη. 

Ασφαλώς, η κατανάλωση δεν θα έπρεπε να συρρικνωθεί, ακόμη κι αν ένα μέρος της κατευθύνεται στις αγορές ξένων αγαθών και υπηρεσιών, διογκώνοντας τις εισαγωγές. Όμως, θα έπρεπε να υπάρχει μια εθνική προσπάθεια ενίσχυσης και ενθάρρυνσης των ιδιωτικών επενδύσεων προς την κατεύθυνση της παραγωγής εμπορεύσιμων αγαθών. Ταυτόχρονα, με καλύτερη στόχευση των δημόσιων επενδύσεων αφού τα περιθώρια αύξησής τους είναι περιορισμένα λόγω της δημοσιονομικής στενότητας και του υψηλού χρέους.

Αναμφισβήτητα, ακούμε πολλές διακηρύξεις υπέρ των επενδύσεων, εκκλήσεις για επενδύσεις από το εξωτερικό, 4 νέα νομοσχέδια για την προσέλκυσή τους κ.λπ. και φυσικά τον αναμενόμενο πακτωλό χρημάτων από την ΕΕ. Είναι επίσης αληθές ότι υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες λόγω της πανδημίας.  

Όμως, έχουμε την εντύπωση ότι πολλοί θεωρούν πως η αύξηση της κατανάλωσης, που βρίσκεται ήδη σε πολύ υψηλά επίπεδα ως προς το ΑΕΠ, έχει προτεραιότητα. Ίσως γιατί φέρνει περισσότερες ψήφους. Όταν κύρια προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι η αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών, αν θέλουμε να έχουμε υγιή, αυξημένη ιδιωτική κατανάλωση στο μέλλον.

Πόσες φορές θα πρέπει να την πατήσουμε για να μάθουμε;