Ο άγνωστος Χ της οικονομίας και των αγορών

Το βασικό οικονομικό θέμα συζήτησης το τελευταίο διάστημα στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι η επανεμφάνιση ή όχι του πληθωρισμού.

Το θέμα δεν συζητιέται τόσο στην Ελλάδα, γιατί καταγράφεται υποχώρηση του μέσου επιπέδου τιμών. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή υποχώρησε 2% τον Ιανουάριο σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα το 2020. Αυτό δεν είναι καλό νέο. Τα στοιχεία δείχνουν συσχέτιση του ρυθμού ανάπτυξης/ύφεσης της ελληνικής οικονομίας  και του πληθωρισμού/αποπληθωρισμού τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον.

Εκ πρώτης όψεως, η μείωση των τιμών φαίνεται καλή, γιατί αυξάνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Όταν όμως είναι παρατεταμένη και δεν αποδίδεται στην αύξηση της παραγωγικότητας οδηγεί σ’ ένα φαύλο κύκλο. Γιατί κάποιος να αγοράσει κάτι, π.χ. μια τραπεζαρία, αν περιμένει πως η τιμή θα πέσει σε λίγο καιρό; Αν όλοι σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο, ο τζίρος των επιχειρήσεων θα υποχωρήσει και οι τελευταίες θα αρχίσουν να παίρνουν μέτρα περιορισμού του κόστους τους, π.χ. απολύσεις ή πάγωμα/μειώσεις μισθών, περιορισμός των επενδύσεων.  

Ο συνδυασμός χαμηλότερης κατανάλωσης και επενδύσεων θα έχει αρνητική επίπτωση στην οικονομική δραστηριότητα. Κατ’ επέκταση στα φορολογικά έσοδα και στο δημοσιονομικό έλλειμμα/χρέος και στην αποπληρωμή των δανείων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Όμως, οι προβλέψεις για την πορεία του δείκτη καταναλωτή στην ευρωζώνη και τις ΗΠΑ δείχνουν αύξηση του πληθωρισμού το 2021 στα επίπεδα του 2% και 3% αντίστοιχα. Σε κάποιες περιπτώσεις, π.χ. Γερμανία, αυτό οφείλεται στη χρονιά σύγκρισης. Η Γερμανία μείωσε τον ΦΠΑ το 2ο εξάμηνο του 2020 για να τονώσει τη ζήτηση λόγω Covid, αλλά τον επανέφερε στα πρότερα επίπεδα φέτος. Επομένως, η αύξηση του πληθωρισμού δικαιολογείται εν μέρει.

Οι πληθωριστικές προσδοκίες έχουν πάρει την ανιούσα τόσο στη Γερμανία όσο και στις ΗΠΑ σε μια περίοδο που τα χρηματιστήρια σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Επίσης, οι πραγματικές αποδόσεις των ομολόγων παρουσιάζουν σχετική σταθερότητα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συμμετέχοντες στις αγορές εμφανίζονται πεπεισμένοι ότι οι κεντρικές τράπεζες δεν θα επιτρέψουν στον πληθωρισμό να ξεπεράσει κατά πολύ το 2%-3% ανάλογα τη χώρα.     

Οι χρηματιστηριακές αγορές ποντάρουν στο καλό σενάριο, ενθαρρυμένες από τα ομόλογα. Το καλό σενάριο θέλει τις οικονομίες να ανακάμπτουν και τις πληθωριστικές πιέσεις να παραμένουν υπο έλεγχο. Έχουν δίκιο;

Ασφαλώς, δεν υπάρχει καμία εγγύηση πως τα πράγματα θα εξελιχθούν καλά. Ήδη, το κόστος ανά μονάδα προϊόντος αυξάνεται με τον ταχύτερο ρυθμό της τελευταίας δεκαετίας ενώ οι βιομηχανίες πληρώνουν πιο ακριβά (ISM έρευνα). Σε κάποιες χώρες, όπως προαναφέραμε, η βάση σύγκρισης του 2021 με το 2020 δείχνει άνοδο του πληθωρισμού ενώ το κόστος των μεταφορών αυξάνεται μαζί με τις τιμές κάποιων εμπορευμάτων, π.χ. βιομηχανικά μέταλλα, αγροτικά. 

Και τι μας ενδιαφέρει εμάς, από τη στιγμή που έχουμε αποπληθωρισμό; Μπορεί κάλλιστα κάποιος να ρωτήσει. Η απάντηση είναι απλή. Αν υπάρξει άνοδος του πληθωρισμού και αποδειχθεί παρατεταμένη και διαρθρωτική, οι κεντρικές τράπεζες θα ανεβάσουν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια παρέμβασης. Σ’ αυτή την περίπτωση, οι φουσκωμένες αγορές ομολόγων και μετοχών είναι πολύ πιθανό να αποσυμπιεσθούν τάχιστα. Οι συνέπειες για τους δανειστές, όπως η Ελληνική Δημοκρατία, θα είναι δυσάρεστες ενώ αναμένεται να χτυπηθούν κι οι πραγματικές οικονομίες.

Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι ο άγνωστος Χ δεν θα είναι η μεγάλη, παρατεταμένη άνοδος του πληθωρισμού που συζητιέται έντονα το τελευταίο διάστημα.