Επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη

Στη φύση αρκεί μια δραματική αλλαγή στο περιβάλλον για να εξαφανίσει ολόκληρα είδη ζώων, ακόμη κι αν ζούσαν σε συγκεκριμένα μέρη επί εκατομμύρια χρόνια, όπως έχει δείξει η ιστορία. Πριν από 42-32 εκατ. χρόνια, προς το τέλος της Ηώκαινου περιόδου που σημαδεύτηκε από την αλλαγή προς το πιο ψυχρό κλίμα με τη μετατροπή της Ανταρκτικής σε παγετώνα, ολόκληρες οικογένειες ζώων εξαφανίσθηκαν. Η φυσική επιλογή του Δαρβίνου σε εφαρμογή. 

Όμως, κάτι ανάλογο συμβαίνει στον χώρο της οικονομίας και των αγορών. Στο Μεγάλο Κραχ του 1929, μια αλλαγή στο επενδυτικό περιβάλλον εξαφάνισε τις οικονομίες/περιουσίες εκατομμυρίων ανθρώπων. Πολλοί περισσότεροι έμειναν άνεργοι καθώς οι οικονομίες της εποχής βυθίστηκαν σε βαθιά, παρατεταμένη ύφεση. Αρκετοί έχασαν επίσης τα λεφτά τους με το σπάσιμο της φούσκας των εταιρειών dotcom  το 2000 και άλλοι το 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers. 

Στην Ελλάδα, έχει μείνει ανεξίτηλα στη μνήμη πολλών η χρηματιστηριακή κατάρρευση το 1999 και ασφαλώς η πολυετής κρίση της ελληνικής οικονομίας από το 2009 και δώθε. Πολλοί από αυτούς που «κάηκαν», χάνοντας λεφτά σ’ αυτά τα επεισόδια, αποσύρθηκαν από την αγορά, δείχνοντας τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. 

Η  μεγάλη αλλαγή στο σημερινό χρηματοοικονομικό τοπίο είναι η μεγάλη αύξηση του κρατικού και ιδιωτικού χρέους σε πολλούς κλάδους της οικονομίας σε πολλές χώρες. Οι επιπτώσεις είναι ορατές. Το αυξανόμενο και ολοένα περισσότερο μη παραγωγικό χρέος έχει συμβάλει στην ανάπτυξη των οικονομιών με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και στην αντίδραση των κεντρικών τραπεζών και κυβερνήσεων. Η σούπερ χαλαρή νομισματική πολιτική έχει συμπιέσει τις αποδόσεις των ομολόγων και ενθαρρύνει αφενός τη συσσώρευση περισσότερου χρέους και αφετέρου το πολυετές ράλι των αγορών, που ολοένα και περισσότεροι θεωρούν φούσκα.    

Αυτό συμβαίνει γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να μάθουν από τα λάθη τους, όταν οι παρεμβάσεις στις αγορές στρεβλώνουν τις τιμές και δεν στέλνουν σήμα στους επενδυτές ή/και στις κυβερνήσεις. Οι τελευταίοι δεν αντιλαμβάνονται τους κινδύνους και στο τέλος πληρώνουν το τίμημα. Όταν μια επενδυτική στρατηγική που βασίζεται στην υπόθεση πως οι κεντρικές  τράπεζες θα παρέμβουν για να σώσουν την παρτίδα, αν χρειασθεί, είναι κερδοφόρα, δεν έχει λόγο κάποιος, είτε άνθρωπος είτε αλγόριθμος, να την αλλάξει. Είναι μια κατάσταση όπου η βασική υπόθεση του «ορθολογικού»  Homo economicus, που θέλει την υψηλότερη απόδοση να συνοδεύεται από υψηλότερο ρίσκο, έχει πάει περίπατο.

Σήμερα, το υψηλό ρίσκο συνοδεύεται από χαμηλή απόδοση, δείχνοντας ότι πολύς κόσμος σκέφτεται μη ορθολογικά. Φυσικά, μεγάλοι επενδυτές όπως ο Γουόρεν Μπάφετ, ο Ρέι Ντάλιο και άλλοι έχουν βγάλει δισεκατομμύρια, εντοπίζοντας τις ευκαιρίες σε περιόδους μη ορθολογικής συμπεριφοράς της μάζας.  

Ίσως τελικά να είναι όλα απόρροια της φυσικής εξέλιξης του ανθρώπινου είδους κατά τον Δαρβίνο. Οι hominins πλήρωναν στην αρχαία εποχή τα λάθη που έκαναν συχνά με τη ζωή τους. Αν δεν είμαστε Homo economicus αλλά εξελισσόμενοι hominins, θα κάνουμε τέτοια λάθη και θα τα πληρώσουμε.