Το τελικό στάδιο και ο υπερπληθυσμός των ελίτ

Αν θέλουμε να εξηγήσουμε όσα συμβαίνουν και να προβλέψουμε αυτά που θα συμβούν, ίσως θα πρέπει να ακούσουμε τι έχει να πει ένας ζωολόγος. Ο καθηγητής Peter Turchin στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, που πιστεύει ότι 10.000 χρόνια ανθρώπινης ιστορίας επιτρέπουν την εξαγωγή κανόνων που υπαγορεύουν τη μοίρα των ανθρώπινων κοινωνιών.  

Το επιστημονικό περιοδικό Nature ζήτησε από διάφορους ειδικούς το 2010 τις απόψεις τους για την κατάσταση που θα επικρατεί 10 χρόνια αργότερα. Ο Turchin απάντησε, λέγοντας ότι η ποσοτική ιστορική ανάλυση που περιλαμβάνει χιλιάδες χρόνια ανθρώπινης ιστορίας δείχνει ότι οι περίπλοκες ανθρώπινες κοινωνίες επηρεάζονται από προβλέψιμα κύματα πολιτικής αστάθειας. Ο ίδιος προέβλεψε, επικαλούμενος διάφορες πολιτικές και κοινωνικές  τάσεις στις οποίες δεν θα αναφερθούμε, ότι αυτό θα συμβεί στις ΗΠΑ γύρω στο 2020, όταν συμπληρώνεται ο 50ετής κύκλος. Όπως έγινε δηλαδή.

Τον περασμένο Νοέμβριο, το περιοδικό The Atlantic πήρε συνέντευξη από τον καθηγητή. Το κείμενο είχε τίτλο «Η επόμενη δεκαετία θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερη». Σύμφωνα με τον κ. Turchin, το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού υποχωρεί την ίδια στιγμή που τα μέλη της ελίτ αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό απ’ ό,τι οι διαθέσιμες δουλειές και η κυβέρνηση δεν μπορεί να καθησυχάσει τις μάζες, μοιράζοντας  χρήμα λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους. Είναι η σκοτεινή τριάδα των κοινωνικών ασθενειών. 

Όμως, η ελίτ του Turchin δεν είναι μόνο οι μεγιστάνες του πλούτου και οι πολιτικοί. Είναι επίσης όλοι εκείνοι που διοικούν εταιρείες, οργανισμούς, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στις ΗΠΑ κι άλλες Δυτικές χώρες υπάρχει μια υπερπαραγωγή όλων αυτών καθώς περισσότεροι άνθρωποι παίρνουν πτυχία από κορυφαία πανεπιστήμια ή/και γίνονται πλούσιοι με διάφορους τρόπους. Όμως, οι θέσεις για τις ελίτ δεν αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό, π.χ. υπάρχουν 300 βουλευτές στο Κοινοβούλιο. Αυτό σημαίνει ότι κάποια μέλη της ελίτ περισσεύουν και μένουν απέξω από τη μοιρασιά, οπότε προσπαθούν να συμμαχήσουν με τις πιο χαμηλές κοινωνικές τάξεις, αν και συνήθως αποτυγχάνουν.

Οι ελίτ που έχουν την εξουσία προσπαθούν να καθησυχάσουν τη μάζα και να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο, μοιράζοντας επιδόματα κ.λπ. Όμως, τα τελευταία κάποτε εξαντλούνται και πρέπει να καταπιέσουν τους πολίτες τους για να μην υπάρξει αναταραχή. Στο τελικό στάδιο, όταν έχουν εξαντληθεί όλες οι λύσεις, οι πολιτισμοί αποσυντίθενται. Αυτό είναι το endgame.

Σήμερα, η κοινή γνώμη τάσσεται υπέρ της στήριξης των ανέργων και άλλων ευάλωτων πολιτών με μεγάλες κρατικές δαπάνες, αναβολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων και χαλαρή νομισματική πολιτική με χαμηλά επιτόκια για τη χρηματοδότησή τους. Είναι φυσιολογικό αλλά έχει μια παρενέργεια. Τη διόγκωση του κρατικού και του ιδιωτικού χρέους, που είναι ήδη υψηλό.

Αρκετοί  θεωρούν πως  το μεγάλο χρέος δεν συνιστά πρόβλημα, παραπέμποντας στο χαμηλό κόστος δανεισμού. Όμως, άλλοι πιστεύουν ότι είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο, κυρίως για υπερχρεωμένες χώρες, και αργά ή γρήγορα θα το βρουν μπροστά τους.

Αν τα μοντέλα του καθηγητή κ. Peter Turchin και η ιστορία χιλιάδων χρόνων έχουν δίκιο, έχουμε μπει στο τελικό στάδιο του 50ετούς κύκλου. Το καλό σενάριο θα είναι μια εξέλιξη όπως εκείνη στα τέλη της δεκαετίας του 1960-αρχές του 1970. Το κακό σενάριο θα είναι κάτι πολύ χειρότερο. 

Ιδωμεν.