Καθηγητές τρεις κι εχάθη η πατρίς

Ο Οτο Φον Μπίσμαρκ, ο επί 24 χρόνια πρώτος καγκελάριος της ενωμένης Γερμανίας τον 19ο αιώνα, δεν ονομάσθηκε αδίκως ο «Σιδηρούς Καγκελάριος». Όμως, ο Μπίσμαρκ έχει μείνει επίσης στην ιστορία για τα αποφθέγματά του. Για όσους δεν το γνωρίζουν, η γνωστή φράση «η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού» ανήκει σ’ αυτόν. Το ίδιο και η πρόβλεψη πως αν γίνει ξανά πόλεμος στην Ευρώπη, θα ξεκινήσει από κάτι ανόητο που θα συμβεί στα Βαλκάνια. Η τελευταία αποδείχθηκε προφητική καθώς ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε από τη δολοφονία του Αυστριακού Αρχιδούκα στο Σεράγεβο από Σέρβο εθνικιστή.

Όμως, η σημερινή αναφορά στον Μπίσμαρκ γίνεται για άλλο λόγο και πιο συγκεκριμένα για τη ρήση του «Καθηγητές τρεις κι εχάθη η πατρίς». Για ποιο λόγο το κάνουμε; Γιατί εκτιμούμε πως η κυβέρνηση ετοιμάζεται να κάνει το ίδιο λάθος που έκαναν προκάτοχοί της, διορίζοντας στα Δ.Σ. των τραπεζών φίλα προσκείμενα ακαδημαϊκούς δασκάλους και επιχειρηματίες. Κι όλα αυτά ενόψει του νέου νόμου για το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), που θα αντικαταστήσει τον υφιστάμενο. Ο τελευταίος ψηφίσθηκε το Φθινόπωρο του 2015, στοα πλαίσιο του 3ου μνημονίου και είχε προκαλέσει αντιδράσεις γιατί επέβαλε αυστηρότερα κριτήρια για την επιλογή των μελών των Δ.Σ. των τεσσάρων μεγάλων συστημικών τραπεζών όπως πολυετή εμπειρία ανάλογα με τη θέση κ.λπ.

Οι επικριτές του νόμου μιλούσαν για αποικιοκρατική νοοτροπία που προκαλούσε προβλήματα στη λήψη αποφάσεων και γενικότερα δυσλειτουργίες στις τράπεζες. Από την άλλη πλευρά, οι θεσμοί ανέφεραν πως ήταν αναγκαίο να μπουν αυστηρά κριτήρια στις επιλογές των μελών καθώς διαπίστωσαν φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής μεταξύ εκείνων που αποφάσιζαν για τα δάνεια και εκείνων που τα έπαιρναν.

Η αλήθεια είναι πως η συντριπτική πλειοψηφία των ξένων που συμμετείχαν στα Δ.Σ. των συστημικών τραπεζών ήταν δευτερο-τριτοκλασάτα στελέχη. Κι αυτό γιατί οι εγχώριες τράπεζες δεν μπορούσαν να προσελκύσουν καλύτερους με τις αμοιβές που έδιναν σε συνδυασμό με τις ευθύνες. Όμως, αυτό δεν δικαιολογεί την επιστροφή σε πρακτικές του παρελθόντος, όπου στα Δ.Σ. των τραπεζών διορίζονταν φίλα προσκείμενοι καθηγητές πανεπιστημίων που δεν πρόσθεταν καμία προστιθέμενη αξία ή επιχειρηματίες που ενδιαφέρονταν πρωτίστως πώς θα εξασφαλίσουν περισσότερα δάνεια για τις εταιρείες των ομίλων τους ή φίλους τους. Θα ήταν μεγάλο λάθος να γίνει τέτοιο πισωγύρισμα. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει τα νέα μέλη των Δ.Σ. να είναι άτομα που ενδιαφέρονται για ιδίον όφελος και δεν μπορούν να προσφέρουν.

Μ’ αυτό δεν ισχυριζόμαστε πως δεν υπάρχουν καθηγητές που θα μπορούσαν να προσφέρουν κάτι διαφορετικό ή καινούργιο. Όμως, είναι ελάχιστοι. Ούτε ισχυριζόμαστε ότι δεν υπάρχουν άλλα πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν οι καθηγητές και να είναι πολύ  χρήσιμοι, π.χ. σύμβουλοι σε εξειδικευμένα θέματα. Ομοίως, θα πρέπει να διασφαλισθεί ότι τυχόν συμμετοχή επιχειρηματιών δεν θα συνδέεται με εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων, κάτι πολύ δύσκολο στο ελληνικό περιβάλλον. Επομένως, η συμμετοχή στα Δ.Σ. των τραπεζών ανεξάρτητων ειδικών σε θέματα π.χ. χρηματοοικονομικής, τραπεζικής κ.λπ. ίσως είναι πιο ασφαλής επιλογή αντί της πεπατημένης των φίλων καθηγητών και επιχειρηματιών.

Ίσως η ρήση του Οτο φον Μπίσμαρκ «καθηγητές τρεις κι εχάθη η πατρίς» να είναι λίγο σκληρή και άδικη για τους ελάχιστους ακαδημαϊκούς που θα μπορούσαν να προσφέρουν στις τράπεζες. Όμως, σε μεγάλο βαθμό είναι η αλήθεια.