Αργή και ανόμοια ανάκαμψη

Σ’ ένα άρθρο του που δημοσιεύθηκε  την περασμένη Άνοιξη στο MIT Press Reader, o Joshua Gans, καθηγητής στρατηγικού μάνατζμεντ στο Rotman School του Πανεπιστημίου του Τορόντο, τόνιζε ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας ενέχει δύο μεγάλες προκλήσεις.

Η πρώτη πρόκληση αφορά την ελαχιστικοποίηση του βραχυπρόθεσμου κόστους της πανδημίας το 2020. Η δεύτερη πρόκληση αφορά τον δραστικό περιορισμό του κόστους μεσοπρόθεσμα, δηλ. μετά το 2020. Η Κίνα έδειξε τι πρέπει να γίνει για την πρώτη πρόκληση, αλλά εμείς θα πρέπει να ανησυχούμε για τη δεύτερη, πρόσθεσε.

Η πολιτική της επιπεδοποίησης της καμπύλης των μολύνσεων για να μη φτάσει το σύστημα υγείας των χωρών στα όριά του είχε κόστος. Η κοινωνική αποστασιοποίηση και τα lockdowns κ.λπ. προκάλεσαν  ανατροπές στη δουλειά και τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Σε αρκετές χώρες, όπως στην Ελλάδα, χρειάσθηκε να επαναλάβουν την καραντίνα για να μειώσουν τις μολύνσεις και να επιπεδοποιήσουν την καμπύλη εκ νέου.       

Στην οικονομία, τα νούμερα ήταν απογοητευτικά. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 11,5% στις ανεπτυγμένες οικονομίες σε ετήσια βάση το 2ο τρίμηνο και 10% στις αναδυόμενες χωρίς την Κίνα και την Ινδία. Η κινεζική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 3,2% το ίδιο διάστημα. Υπενθυμίζουμε ότι η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 15,2% το 2ο τρίμηνο. Σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2021, που έχει ήδη ανατραπεί επί τα χείρω, το ΑΕΠ εκτιμάτο ότι θα υποχωρούσε 10% το 3ο τρίμηνο, που είναι πάντοτε το καλύτερο της χρονιάς. Ήδη οι συγκλίνουσες εκτιμήσεις της αγοράς θέλουν το 2020 να είναι χειρότερο σε σύγκριση με το 2009 και την περίοδο της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης.

Η πορεία της πανδημίας δεν είναι καλή με το δεύτερο κύμα σε εξέλιξη και δεν αναμένεται κάποια δραματική αλλαγή μέχρι τον επόμενο Μάρτιο. Όμως, τα εμβόλια των Pfizer-BioNTech αλλά και της Moderna, που αναμένεται οσονούπω, θα μπορούσαν να αλλάξουν άρδην την κατάσταση στην οικονομία. Αν και ακόμη δεν είναι σαφές, π.χ. πόσο διάστημα θα προστατεύει αποτελεσματικά το εμβόλιο της Pfizer και πόσο ασφαλές θα είναι όταν το πάρουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Επιπλέον, υπάρχουν θέματα με την παραγωγή και τη διανομή των εμβολίων. Κοινώς, το βασικό ερώτημα παραμένει. Θα είναι το εμβόλιο τόσο αποτελεσματικό, ασφαλές και θα παρέχει ανοσία για μεγάλο διάστημα;   

Αναμφίβολα, το ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο θα είναι ο κύριος οικονομικός καταλύτης, γιατί θα σηματοδοτήσει ένα ισχυρό, παγκόσμιο θετικό σοκ στην πλευρά της ζήτησης, με θετικές επιπτώσεις στην όρεξη των επενδυτών να αναλάβουν μεγαλύτερο ρίσκο. Θεωρητικά, αυτό θα έπρεπε να μεταφρασθεί σε απότομη, μεγάλη άνοδο του ΑΕΠ.

Όμως, η κατάσταση δεν είναι γραμμική. Ο καιρός και η κόπωση θα ευνοήσουν λογικά την πανδημία το πρώτο τρίμηνο, με λίγες δόσεις από το εμβόλιο να έχουν φθάσει στην Ελλάδα. Επιπλέον, αρκετοί ηλικιωμένοι και όχι μόνο δεν θα δεχθούν να πάρουν το εμβόλιο ενώ η «απελευθέρωση» των υπολοίπων θα αυξήσει τα κρούσματα, χωρίς αρκετά εμβόλια να είναι διαθέσιμα πριν από τον Μάιο.  

Το δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο του 2021 θα είναι καλύτερα από τα αντίστοιχα φετινά όπως και το 4ο τρίμηνο, γιατί λογικά ο τουρισμός θα τα πάει καλύτερα. Αν μάλιστα έχουν αρχίσει να εισρέουν τα κεφάλαια από το υπερταμείο της ΕΕ και πάνε σε πρότζεκτ, το 4ο τρίμηνο θα είναι πολύ καλύτερο. Όμως, οι κλάδοι και οι εργαζόμενοι σ’ αυτούς που επλήγησαν από την πανδημία δεν πρόκειται να ανακάμψουν άμεσα. Αφενός, γιατί η ζήτηση δεν πρόκειται να επανέλθει κοντά στα επίπεδα του 2018-2019 την επόμενη χρονιά και αφετέρου, γιατί οι συσσωρευμένες υποχρεώσεις θα αποτελέσουν βαρίδι. Επιπλέον, η χώρα θα έχει επιβαρυνθεί με νέο δημόσιο χρέος άνω των 15 δισ. ευρώ από το 2020 που θα κουβαλά.

Με την υπόθεση ότι θα βρεθεί κάποιο αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο ή εμβόλια, η ελληνική οικονομία θα αρχίσει να παίρνει πάνω της από το 2ο τρίμηνο του 2021. Όμως, η διαδικασία ίσως είναι πιο αργή απ’ αυτή που θα περίμενε κάποιος και πιο ανόμοια από κλάδο σε κλάδο και από γεωγραφική περιοχή σε περιοχή της χώρας.             

Το κόστος της πανδημίας σε ζωές και οικονομική δραστηριότητα ήταν μεγάλο το 2020. Απομένει να δούμε το μεσοπρόθεσμο.