Από τον λαϊκιστικό εθνικισμό στον φιλελεύθερο διεθνισμό;

Όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, δεν είχε αρχίσει η καταμέτρηση των ψήφων στις ΗΠΑ. Οι δημοσκοπήσεις και οι στοιχηματικές εταιρείες έδιναν στον Δημοκρατικό υποψήφιο για την προεδρία Τζο Μπάιντεν πιθανότητες από 64% έως 95% να είναι ο νικητής των εκλογών. Το ενδεχόμενο να μην κρινόταν γρήγορα το αποτέλεσμα αλλά να υπήρχαν προσφυγές στο Ανώτατο Δικαστήριο δεν ήταν αμελητέο.    

Για να κερδίσει τις εκλογές του 2016, ο Ντόναλντ Τραμπ βασίστηκε στην ύπαιθρο και στις μικρές πόλεις, σε αντίθεση με την αντίπαλό του που κέρδισε τις πόλεις στα παράλια των ΗΠΑ. Επιπλέον, ο Τραμπ κατάφερε να κερδίσει σημαντικό μέρος των λευκών εργαζομένων σε πολιτείες όπως το Μίσιγκαν, η Πενσιλβάνια και το Ουισκόνσιν, που είχαν πληγεί από την αποβιομηχάνιση και την παγκοσμιοποίηση, υποσχόμενος να «κάνει την Αμερική μεγάλη ξανά».

Δεν ήταν η πρώτη φορά που αναλυτές παρατηρούσαν αυτό το φαινόμενο. Οι υποστηρικτές της εξόδου από την ΕΕ (Brexit) ήταν κυρίως στην ύπαιθρο και στις μικρές πόλεις εκτός Λονδίνου. Επίσης, πολλοί από τους υποστηρικτές της Μαρίν Λεπέν και του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία προέρχονταν από την εργατική τάξη και οι παππούδες τους ψήφιζαν στο παρελθόν το κομμουνιστικό και σοσιαλιστικά κόμματα. Ακόμη κι ο Βλαντιμίρ  Πούτιν δεν είναι δημοφιλής σε μεγάλες πόλεις όπως η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη, σε αντίθεση με την υπόλοιπη χώρα.

Η αδυναμία της Αριστεράς να εκφράσει την παραδοσιακή εργατική τάξη έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Μερικοί τη συγκρίνουν με την περίοδο πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Βρετανο-τσέχος φιλόσοφος Έρνεστ Γκέλνερ την είχε παρομοιάσει μ’ ένα γράμμα που στάλθηκε σ’ ένα γραμματοκιβώτιο με τη λέξη «τάξη» αλλά παραδόθηκε σ’ ένα με τη λέξη «έθνος».

Ο Τραμπ το εκμεταλλεύθηκε το 2016 και κέρδισε ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων στους οποίους δεν άρεσε να βλέπουν τόσους μετανάστες να έρχονται στις πόλεις και στα χωριά τους ή το σύστημα να τους επιβάλλει την πολιτική ορθότητα που δεν επέτρεπε τις διαμαρτυρίες για το πρόβλημα. Ήταν ψηφοφόροι που είχαν υψηλά εισοδήματα και δεν είχαν πληγεί από την παγκοσμιοποίηση ενώ πολλοί ήταν υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Ο Τραμπ υιοθέτησε τον οικονομικό εθνικισμό χωρίς να φθάσει στα άκρα με τη NAFTA και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Ο συνδυασμός του λαϊκισμού με τον οικονομικό εθνικισμό χαρακτήρισε την προεδρία Τραμπ. 

Ο Τζο Μπάιντεν έχει διαφορετικό χαρακτήρα και προσεγγίσεις σε θέματα εθνικής ασφαλείας και οικονομικής πολιτικής. Αν εκλεγεί πρόεδρος, όπως θέλουν οι δημοσκόποι, θα είναι σαφώς πιο διεθνιστής, χτίζοντας γέφυρες και συνεργαζόμενος με τους παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ σε θέματα ασφαλείας. Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησής του θα είναι πιο παρεμβατική.

Όμως, ίσως είναι αυτό που χρειάζεται, αν η μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων είναι ο τρόπος για να ικανοποιήσει τους θυμωμένους και να σώσει τη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη που δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.