Η Ρωσία, η Τουρκία κι εμείς 

Την τελευταία φορά που ο Σεργκέι Λαβρόφ, ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας από τις αρχές του 2000, επισκέφθηκε την Ελλάδα, το ημερολόγιο έδειχνε αρχές Νοεμβρίου 2016. Περίπου 4 χρόνια πριν. 

Το 2016 ήταν το «Έτος φιλίας Ελλάδας-Ρωσίας» και περιελάμβανε πολλές εκδηλώσεις, που όμως λίγοι θυμούνται. Είναι από εκείνους του εορτασμούς που γίνονται για να γίνονται, όπως λέγεται. Όμως, στον κ. Λαβρόφ μάλλον έμεινε αξέχαστη η εμπειρία από τη βράβευσή του στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ. Κι αυτό γιατί ο ίδιος μίλησε για 5-10 λεπτά στην εκδήλωση, αλλά όσοι τον διαδέχθηκαν στο βήμα, συμπεριλαμβανομένου του τότε ΥΠΕΞ κ. Κοτζιά, δεν ήταν το ίδιο λιτοί στις ομιλίες τους. Οι ακαδημαϊκοί ομιλητές δεν βιάζονταν, ο χρόνος περνούσε και κάπου μετά από 2 ώρες και πλέον, ο Λαβρόφ δεν άντεξε να ακούει τα λεγόμενά τους, έβγαλε το ακουστικό από το αυτί του επιδεικτικά με μια χαρακτηριστική κίνηση αγανάκτησης και έφυγε λίγο μετά εκνευρισμένος με τη συνοδεία του, σύμφωνα με γνωρίζοντα.

Τα ελληνοτουρκικά δεν ήταν εκείνη την περίοδο ψηλά στην εσωτερική επικαιρότητα όπως τώρα. Αυτό εξηγεί γιατί διέφυγε της προσοχής των περισσοτέρων η κίνηση της Τουρκίας να προχωρήσει σε ναυτικές ασκήσεις κοντά στο Καστελόριζο. Όμως, η κίνηση της Τουρκίας δεν διέφυγε της προσοχής ούτε της Ρωσίας ούτε των ΗΠΑ, που είχαν στείλει υψηλόβαθμο στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών τους στην Αθήνα.

Εικάζεται πως ήταν η παρέμβαση της Ρωσίας, με επίκληση της ασφάλειας της διεθνούς ναυσιπλοΐας, που οδήγησε την Άγκυρα στην ασυνήθιστη απόφαση να την ακυρώσει. Είχε προηγηθεί η αποκατάσταση των σχέσεων της Μόσχας με την Άγκυρα λίγους μήνες νωρίτερα, τον Ιούνιο του 2016, μετά την επιστολή του προέδρου Ερντογάν στον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν, με την οποία ζητούσε συγγνώμη για τον θάνατο του Ρώσου πιλότου, μετά την κατάρριψη του αεροσκάφους του από τουρκικό τζετ τον Νοέμβριο του 2015.

Αυτή τη φορά τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Αρκετοί στην Ελλάδα και στο Πεντάγωνο (ΗΠΑ) θεωρούν κρίσιμο το διάστημα μέχρι τις αμερικανικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, καθώς εκτιμούν ότι η Τουρκία θα μπορούσε να το εκμεταλλευθεί, προκαλώντας θερμό επεισόδιο στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπό αυτή την έννοια, η επίσκεψη Λαβρόφ στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων σ’ αυτή τη συγκυρία λειτουργεί, θεωρητικά τουλάχιστον, κατευναστικά αυτή την περίοδο.    

Αυτό ίσως εξηγείται από την προσωπική σχέση Πούτιν-Ερντογάν και τις καλές εμπορικές σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Μόσχα επέτρεψε σε Ρώσους τουρίστες να επισκεφθούν την Τουρκία αλλά όχι την Ελλάδα κ.λπ. το καλοκαίρι. Από την άλλη πλευρά, οι δυο χώρες είναι ιστορικά αντίπαλες, υποστηρίζουν σήμερα αντίθετα στρατόπεδα σε Συρία, Λιβύη, ενώ  η Μόσχα δεν κρύβει τη δυσαρέσκειά της για την αποστολή τζιχαντιστών από την Τουρκία σε Ναγκόρνο-Καραμπάχ, Τσετσενία κ.λπ. Επιπλέον, παρότι η δημιουργία προβλημάτων στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ λόγω της αντιδικίας Ελλάδος-Τουρκίας εξυπηρετεί τα ρωσικά σχέδια, η αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής δεν εξυπηρετεί τη Μόσχα. Αναμφίβολα, η πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχει προκαλέσει προβλήματα στη ρωσική οικονομία και η Ρωσία θα έβλεπε με καλό μάτι την αύξηση των εξαγωγών στρατιωτικών οπλικών συστημάτων προς τρίτες χώρες.

Ως εκ τούτου, δεν θα εξέπληττε αν ο Ρώσος ΥΠΕΞ κόμιζε προτάσεις στην Αθήνα για πωλήσεις στρατιωτικού υλικού όπως η αναβάθμιση του αντιπυραυλικού συστήματος S-300 στην Κρήτη. Όμως, η Αθήνα δεν θα ήταν φρόνιμο να συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο, χωρίς το πράσινο φως από το ΝΑΤΟ, τη στιγμή που η Τουρκία έχει γίνει κόκκινο πανί για τους S-400. Και φυσικά δεν θεωρούμε σοβαρές τις εκτιμήσεις πως στην ενδεχόμενη πρόταση της Ρωσίας περιλαμβάνονται ηλεκτρονικά αντίμετρα για τους S-400, καθώς θα έθιγαν την αξιοπιστία της ως πωλητή τέτοιων συστημάτων.

Η Ρωσία και η Τουρκία έχουν έναν εικονικό γάμο και τέτοιοι γάμοι δεν διαρκούν για πάντα. Αυτός δίνει στη Μόσχα κάποια επιρροή πάνω στον Ερντογάν. Αν μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει για να περάσει κάποιος χρόνος μέχρι την ορκωμοσία του νέου Αμερικανού προέδρου, θα ήταν καλό για την Ελλάδα.       

Όμως, όλα έχουν κάποιο αντάλλαγμα. Μήπως υπάρχει κι άλλο πέρα από τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς;