Ο δρόμος προς την ανάκαμψη θα είναι μακρύς

Μέσα στο καλοκαίρι, είχαμε επικαλεστεί τα απλά μαθηματικά για να αποδείξουμε ότι η ελληνική οικονομία θα επιστρέψει το 2022 εκεί που βρισκόταν στα τέλη του 2019. Όταν κάτι πέφτει κατά 33% μια χρονιά, θα πρέπει να ανέβει πολύ περισσότερο, κατά 50% στη συγκεκριμένη περίπτωση, την επόμενη χρονιά, για να έλθει ίσα βάρκα, ίσα νερά με πριν, θυμάμαι ότι γράφαμε. 

Το 2022 παραμένει το βασικό σενάριο. Κυρίως, γιατί αναμένονται σημαντικές εισροές στην ελληνική οικονομία το 2021 και το 2022 από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Όμως, οι αναθεωρήσεις προς το δυσμενέστερο της ύφεσης το 2020 και του ρυθμού ανάπτυξης το 2021, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα που υπάρχει για το τέλος της πανδημίας μαζί με τις γνωστές αδυναμίες απορρόφησης κονδυλίων της ΕΕ, αυξάνουν τις αμφιβολίες.  

Ως γνωστόν, η Κομισιόν και μερικοί ξένοι οίκοι προβλέπουν τώρα πως η ύφεση θα είναι της τάξης του 9% φέτος και η ανάπτυξη μεταξύ 3% και 6% το 2021. Με το δεύτερο κύμα της πανδημίας προ των πυλών παρά το γεγονός ότι ο καιρός δεν είναι ακόμη κρύος και η γρίπη δεν έχει κάνει την εμφάνισή της στο Βόρειο Ημισφαίριο, πολλές χώρες και μαζί τους η Ελλάδα λαμβάνουν περιοριστικά μέτρα που πλήττουν την οικονομική δραστηριότητα. Επομένως, μια ακόμη υποβάθμιση των προοπτικών ανάπτυξης για το 2021 δεν μπορεί να αποκλεισθεί. Ούτε εμβάθυνση της ύφεσης το 2020. Ιδίως, αν πάμε σε καραντίνα. Την ίδια περίοδο, το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος αναμένεται πως θα αυξηθεί και οι ισολογισμοί των τραπεζών θα επιβαρυνθούν ακόμη περισσότερο με νέα «κόκκινα» δάνεια.

Επειδή όλα αυτά τα χρέη θα αποπληρωθούν-αναχρηματοδοτηθούν με κάποιο τρόπο στο μέλλον, η ύπαρξή τους συνιστά τροχοπέδη στον μακροπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Όλοι συμφωνούν ότι η επιστροφή στην κανονικότητα της ελληνικής οικονομίας, όπως και των άλλων, εξαρτάται από την απόκτηση ανοσίας από σημαντικό μέρος του πληθυσμού, πιθανόν του 60% και άνω, σύμφωνα με τους ειδικούς. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, αυτό δεν αναμένεται να συμβεί πριν από το 2ο τρίμηνο του 2021 και πιο ρεαλιστικά, το δεύτερο μισό του 2021 ή το 2022.

Κι όλα αυτά φυσικά με ένα μεγάλο ερωτηματικό καθώς τα γκάλοπ στις ΗΠΑ κι αλλού δείχνουν πως πολύς κόσμος θα περιμένει να δει αν υπάρχουν παρενέργειες ενώ άλλοι δεν θα εμβολιασθούν καθόλου. Επιπλέον, δεν είναι γνωστό αν τα αντισώματα που θα αποκτηθούν, θα φύγουν σε 9 μήνες με ένα χρόνο ή σε 3 με 6 μήνες, οπότε ίσως απαιτηθεί διπλός εμβολιασμός μέσα στη χρονιά. 

Κι αν όλα αυτά δεν είναι αρκετά, υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο να έχουμε εμπλοκή στην εκλογή του επόμενου προέδρου των ΗΠΑ και να πρέπει να αποφανθεί το Ανώτατο Δικαστήριο. Οι κραδασμοί στο παγκόσμιο οικονομικό οικοδόμημα εκτιμάται ότι θα είναι μεγάλοι σε μια τέτοια περίπτωση και οι αδύναμοι κρίκοι, όπως η Ελλάδα, θα επηρεασθούν περισσότερο. Κοντολογίς, οι πρόσφατες εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας με το δεύτερο κύμα, η απουσία κάποιου εγκεκριμένου εμβολίου στις ΗΠΑ, οι αμερικανικές εκλογές  και η συσσώρευση δημοσίου και ιδιωτικού χρέους στρώνουν το έδαφος για μια ανάκαμψη που θα πάρει περισσότερο χρόνο.

Φυσικά, το Ταμείο Ανάκαμψης θα αντισταθμίσει κάποια από αυτά τα αρνητικά, όμως ίσως δεν αποδειχθεί αρκετό. Ιδίως αν η απορρόφηση των πόρων είναι αργή και τα πρότζεκτ αμφιβόλου αξίας.