H μεγάλη κλοπή των αποταμιευτών

Το 1973, δύο οικονομολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, ο Edward Shaw και ο Ronald McKinnon, δημοσίευσαν δύο διαφορετικά άρθρα στα οποία χρησιμοποιούσαν τον όρο οικονομική καταπίεση (financial oppression). Οι δύο οικονομολόγοι χρησιμοποίησαν αρχικά τον όρο για να επικρίνουν τις πολιτικές που ακολουθούσαν αναπτυσσόμενες χώρες, οδηγώντας τις οικονομίες τους σε μείωση του ρυθμού ανάπτυξης.  Μάλλον δεν θα περίμεναν το 1973 πως ο ίδιος όρος θα χρησιμοποιείτο σήμερα για να περιγράψει τις πολιτικές που έχουν υιοθετήσει οι μεγαλύτερες και ισχυρότερες χώρες στον κόσμο. Κοινώς, την πολιτική της ΕΚΤ και άλλων μεγάλων κεντρικών τραπεζών να δανείζουν τις τράπεζές τους με αρνητικά ή μηδενικά επιτόκια και την πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης (QE). 

Η αυξημένη ζήτηση για κρατικά και άλλα ομόλογα από τις κεντρικές τράπεζες στο πλαίσιο του QE ωθεί τις τιμές των τίτλων προς τα πάνω και τις αποδόσεις τους προς τα κάτω. Οι ανωτέρω πολιτικές έχουν επιτρέψει στα κράτη να δανείζονται με πολύ χαμηλά και αρνητικά επιτόκια τόσο βραχυχρόνια όσο και μακροχρόνια, με αποτέλεσμα οι τόκοι που πληρώνουν σ’ ένα ολοένα και μεγαλύτερο δημόσιο χρέος να είναι χαμηλοί.

Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και στις ΗΠΑ οι πραγματικές αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων, δηλ. αυτές που προκύπτουν αν αφαιρέσουμε τον τρέχοντα ή/και προβλεπόμενο πληθωρισμό από την ονομαστική απόδοση, να είναι αρνητικές για πρώτη φορά από την περίοδο 1940-50. 

Είναι αλήθεια ότι οι μεταπολεμικές πολιτικές της οικονομικής καταπίεσης μαζί με τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης βοήθησαν τις χώρες να μειώσουν τον λόγο χρέους προς το ΑΕΠ, χωρίς να καταφύγουν σε μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας ή μαζικών χρεοκοπιών. Αναμφίβολα, οι αρνητικές πραγματικές αποδόσεις είναι η επιτομή της οικονομικής καταπίεσης και χρησιμοποιούνται ευρέως και από άλλες χώρες. Χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και άλλες χρησιμοποιούν επίσης ανάλογες πολιτικές για να συντηρούν στη ζωή επιχειρήσεις-ζόμπι, των οποίων τα ανώτατα στελέχη σχετίζονται με τις κυβερνητικές ελιτ και οι οποίες θεωρούνται πολύ μεγάλες για να «πεθάνουν».

Όμως, δεν είναι όλοι κερδισμένοι. Οι μεγάλοι χαμένοι είναι οι αποταμιευτές. Στο κλαμπ των χαμένων από τα αρνητικά πραγματικά επιτόκια θα πρέπει να  συμπεριλάβουμε τις τράπεζες που δυσκολεύονται να βγάλουν κέρδη από δάνεια με τόσο χαμηλά επιτόκια. Αυτό αποτυπώνεται στη συμπεριφορά των μετοχών τους που υποαποδίδουν έναντι της υπόλοιπης αγοράς επί χρόνια τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε ευρωπαϊκές χώρες.

Το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες στις αγορές επιμένουν να «τιμωρούν» τις τραπεζικές μετοχές, διατηρώντας τις ονομαστικές αποδόσεις των ομολόγων σε χαμηλά επίπεδα παρά την άνοδο του πληθωρισμού ίσως σημαίνει κάτι παραπάνω. Πιθανόν προεξοφλούν ότι περισσότερες κεντρικές τράπεζες μετά από εκείνη της Ιαπωνίας, το 2016, θα υιοθετήσουν την πολιτική ελέγχου της καμπύλης των επιτοκίων. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι αποταμιευτές και οι μέτοχοι των τραπεζών θα συνεχίσουν να είναι οι χαμένοι.

Σύμφωνα με μια άποψη, αν κάποιος ή κάποιοι θα πρέπει να κατηγορηθούν γι’ αυτό είναι οι κυβερνήσεις, που διογκώνουν τα χρέη των χωρών και εν συνεχεία προσπαθούν να τα μειώσουν με πολιτικές οικονομικής καταπίεσης. Ο καθένας μπορεί να έχει την άποψή του. Όμως, οι χαμένοι δεν αλλάζουν.