Η αχίλλειος πτέρνα της Τουρκίας

Ένας εύκολος τρόπος για να κερδίσεις πόντους σε δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα είναι να επιτεθείς στην Τουρκία. Το γιατί είναι κατανοητό και δικαιολογημένο πολλές φορές. Όμως, η στήλη προτιμά να είναι χρήσιμη παρά ευχάριστη.

Στο βιβλίο του «Στα επόμενα 100 χρόνια», ο σημαντικός Αμερικανός γεωπολιτικός αναλυτής Τζορτζ Φρίντμαν περιγράφει την Τουρκία ως μια ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη που θα επέκτεινε τη σφαίρα επιρροής της με το πέρασμα των χρόνων, για να προσομοιάζει σε εκείνη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παρά τις πιέσεις που δεχόταν από διαφορετικές κατευθύνσεις, η Άγκυρα απέφυγε να πάρει τέτοια ρίσκα την προηγούμενη δεκαετία.   

Όμως, δύο κινήσεις που έκανε η Άγκυρα το 2019 αποδεικνύουν ότι υπάρχει πλέον αλλαγή στάσης, σύμφωνα με τον Φρίντμαν. Οι δύο κινήσεις ήταν η ανακοίνωση της Τουρκίας πως επέκτεινε την αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της στην Ανατολική Μεσόγειο σε συμφωνία με την κυβέρνηση της Λιβύης και η κατασκευή 6 νέων υποβρυχίων. Η αποστολή στρατιωτικών ενισχύσεων και drones από την Τουρκία για την  ενίσχυση της κυβέρνησης της Λιβύης αποτέλεσε ένα ακόμη βήμα προς την ίδια κατεύθυνση.

Το πετρέλαιο της Λιβύης αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την Τουρκία καθώς δεν μπορεί να είναι περιφερειακή δύναμη χωρίς πρόσβαση στην ενέργεια. Ιδίως από τη στιγμή που η γείτονα εξαρτάται από διαφορετικές χώρες για πετρέλαιο, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, που είναι ιστορικός  αντίπαλός της.  

Είναι προφανές ότι υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα καθώς ρόλο στη Λιβύη διεκδικούν επίσης η Ιταλία και η Γαλλία. Όπως είναι ξεκάθαρο πως η συμφωνία της Λιβύης με την Τουρκία υπονομεύει τα ελληνικά συμφέροντα.

Αμερικανικοί κύκλοι φέρονται να είχαν ενημερώσει την Αθήνα πριν από καιρό (μήνες) για τις ενδεχόμενες κινήσεις της Τουρκίας στην περιοχή, που περιελάμβαναν έναν αντιπερισπασμό (Έβρος) και μια γεώτρηση σε περιοχή κοντά στην Κρήτη. Απομένει να δούμε αν θα επιβεβαιωθούν, σε μια περίοδο που Αμερικανοί κοινοβουλευτικοί κύκλοι είναι της άποψης πως η συμπεριφορά του προέδρου Ερντογάν μοιάζει με το σκυλί που γαβγίζει μεν πολύ αλλά δεν δαγκώνει.

Παρ’ όλα αυτά, γεωπολιτικοί αναλυτές από διαφορετικές χώρες τονίζουν ότι υπάρχουν τρεις αντιμαχόμενες ομάδες στην Τουρκία, δηλ. ο πρόεδρος Ερντογάν, οι Γκιουλενιστές και οι αποδυναμωμένες ένοπλες δυνάμεις, με τις δύο τελευταίες να είναι πολύ εχθρικά διακείμενες στον Ερντογάν. Η θέση του προέδρου Ερντογάν γίνεται δυσκολότερη λόγω της επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης της Τουρκίας, που η επιδημία επιτάχυνε.

Να τονίσουμε εδώ πως ο πληθωρισμός ήταν στο 10,9% σε ετήσια βάση τον Απρίλιο, με την κεντρική τράπεζα να μειώνει το επιτόκιο μας εβδομάδας στο 8,75% στα μέσα Απριλίου από 9,75% προηγουμένως και 24% τον Ιούλιο του 2019. Η Τουρκία έχει ένα από τα χαμηλότερα πραγματικά επιτόκια στον κόσμο (ονομαστικό επιτόκιο μείον πληθωρισμός), σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της πιστωτικής επέκτασης για να στηριχθεί η εσωτερική ζήτηση και η οικονομική δραστηριότητα. Η πιστωτική επέκταση σε τουρκικές λίρες ενισχύθηκε κατά 26,4% τον Απρίλιο σε ετήσια βάση.

Όμως, η ανωτέρω επεκτατική πολιτική έχει υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών στη λίρα και την τουρκική οικονομία, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του τουρκικού νομίσματος. Η υποτιμημένη λίρα έχει καταστήσει πιο ακριβή την πληρωμή τοκοχρεολυσίων σε δάνεια που έχουν συναφθεί σε ξένο νόμισμα από την κυβέρνηση και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Με τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας να έχουν περιορισθεί σημαντικά, οι ανησυχίες για κάποιο ατύχημα στην αποπληρωμή βραχυπρόθεσμου χρέους ύψους 175 δισ. δολαρίων στα τέλη του 2019 έχουν αυξηθεί. Διακρατικές συμφωνίες για την παροχή διευκολύνσεων σε ξένο νόμισμα από χώρες όπως το Κατάρ βοηθούν αλλά δεν είναι λύση.

Οι μεγάλες αδυναμίες της Τουρκίας στο εξωτερικό ισοζύγιο και ιδίως το υψηλό εξωτερικό χρέος σε ξένο νόμισμα αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα της οικονομίας της. Και προφανώς του προέδρου Ερντογάν, που έχει θανάσιμους εχθρούς και το ξέρει. 

Επομένως, η επιτάχυνση της υλοποίησης του σχεδίου για την επέκταση της σφαίρας επιρροής της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τα οθωμανικά πρότυπα μάλλον τον βολεύει. Και προφανώς περιλαμβάνει την Ελλάδα.