Ποιοι «τορπίλισαν» το πετρέλαιο

Στη στήλη δεν αρέσουν οι ιστορίες συνωμοσίας, παρότι βρίσκει κάποιες από αυτές συναρπαστικές. Από τη στιγμή που κανείς δεν είναι στην αγορά για να χάσει, δηλαδή να είναι χασοσκόπος, όλοι οι υπόλοιποι αποσκοπούν στη διασφάλιση του κέρδους, δηλαδή είναι κερδοσκόποι. Όμως, υπάρχουν κάποιοι που κάνουν σπέκουλο, παίρνοντας τα ρίσκα τους, δηλαδή είναι σπεκουλαδόροι. Όλοι αυτοί κινούνται με βάση την άποψη που έχουν για την πορεία της υποκείμενης αγοράς.

Ως γνωστόν, η κυρίαρχη άποψη θέλει να υπάρχει υπερπροσφορά πετρελαίου παγκοσμίως καθώς η ζήτηση έχει κάνει βουτιά λόγω των συνεπειών της πανδημίας. Αυτό πιστοποιείται από την αύξηση των αποθεμάτων και τα προβλήματα με τους χώρους αποθήκευσης, με αποτέλεσμα να έχουν επιστρατευθεί πλωτές δεξαμενές (τάνκερ).

Η συμφωνία των χωρών του ΟΠΕΚ και άλλων στις 9 Απριλίου για μείωση της παραγωγής πετρελαίου κατά 9,7 εκατ. βαρέλια ημερησίως από τις αρχές Μαΐου δεν κρίθηκε αρκετή για να αποκαταστήσει την ανισορροπία στην αγορά. Η άνευ προηγουμένου υποχώρηση των τιμών του συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) του αμερικανικού αργού παράδοσης Μαΐου σε αρνητικό έδαφος τη Δευτέρα του Πάσχα είναι ενδεικτική.

Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Αντικατοπτρίζει επίσης ένα ειδικό χαρακτηριστικό των προθεσμιακών συμβολαίων (futures) του αμερικανικού αργού που δεν έχουν τα αντίστοιχα συμβόλαια στο πετρέλαιο Brent. Η μεγάλη διαφορά έγκειται στον τρόπο διακανονισμού. Στα συμβόλαια του αμερικανικού αργού, ο πωλητής πρέπει να παραδώσει το πετρέλαιο ενώ στα συμβόλαια του Brent μπορεί να πληρώσει με λεφτά. Επομένως, ο κάτοχος του προθεσμιακού συμβολαίου στο Brent δεν έχει την πίεση να πουλήσει για να μην παραλάβει ποσότητες πετρελαίου. 

Αυτή η σημαντική διαφορά εξηγεί γιατί τα συμβόλαια στο αργό είχαν αρνητική τιμή τη Δευτέρα αλλά όχι τα αντίστοιχα στο Brent.  

Σημειώνεται ότι τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης στο αμερικανικό αργό περιλαμβάνουν την παράδοση του πετρελαίου στην περιοχή Cushing της Οκλαχόμα, που έχει αποθηκευτική ικανότητα γύρω στα 76 εκατ. βαρέλια αλλά είχε ξεπεράσει τα 60 εκατ. στις 14 Απριλίου. Με τους σημερινούς ρυθμούς, Αμερικανοί αναλυτές εκτιμούν ότι μπορεί να φουλάρει γύρω στα μέσα Μαΐου. Αν φουλάρει πλήρως, τότε οι παραγωγοί δεν θα μπορούν να παραδώσουν τις ποσότητες πετρελαίου και θα πρέπει να διακόψουν την παραγωγή.

Κι ερχόμαστε τώρα σ’ αυτούς που έβαλαν το χεράκι τους για να δούμε αρνητικές τιμές στα συμβόλαια του αργού παράδοσης Μαΐου. Πρόκειται για τα ETFs του πετρελαίου και ιδιαίτερα το μεγαλύτερο όλων, το USO, στο αργό. Τα ETFs είναι Αμοιβαία Κεφάλαια των οποίων τα μερίδια τελούν υπό διαπραγμάτευση στα χρηματιστήρια.

Για να μην παρεξηγούμαστε, το USO και τα άλλα δεν έκαναν κάτι παράνομο ή κάτι που δεν είχαν κάνει προηγουμένως και κυρίως δεν έκαναν σπέκουλο. Το USO και άλλα ETFs «ρόλαραν» το πιο κοντινό συμβόλαιο στο αργό που έληγε, δηλ. του Μαΐου, στον επόμενο/ους μήνα/ες. Κοινώς, ξεκίνησαν να πουλούν τα συμβόλαια του Μαΐου περίπου δύο εβδομάδες πριν από τη λήξη τους.      

Επειδή κατέχουν σημαντικό ποσοστό τέτοιων προθεσμιακών συμβολαίων, π.χ. το USO εκτιμάται πως είχε το 25% και δεδομένων των συνθηκών στην υποκείμενη αγορά του μαύρου χρυσού με την υπερπροσφορά, οι πωλήσεις δημιούργησαν ισχυρή πίεση στις τιμές των συμβολαίων Μαΐου.

Ως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, η ψυχολογία επιδεινώθηκε και σε συνδυασμό με τις δυσοίωνες εκτιμήσεις για την παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου και την έλλειψη χώρων αποθήκευσης οδήγησε στις αρνητικές τιμές της Δευτέρας αφού την Τρίτη ανέκαμψαν σε θετικό έδαφος. Αναμφίβολα, η ανισορροπία ζήτησης και προσφοράς στην αγορά πετρελαίου είναι η βασική αιτία της κατάρρευσης των τιμών. Όμως, κάποιος θα πρέπει να κοιτάξει πιο προσεκτικά τα χαρακτηριστικά κάθε επιμέρους αγοράς, π.χ. των συμβολαίων futures στο αργό και στο Brent, και των συμμετεχόντων για να βγάλει πιο ασφαλή συμπεράσματα. Στην προκειμένη περίπτωση, τα ETFs και ιδίως το USO έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη συμπίεση των τιμών.