Το φθηνό χρήμα κάνει κακό

Στην Ελλάδα πανηγυρίζουμε -και δικαιολογημένα- ότι υπάρχουν θεσμικά χαρτοφυλάκια που είναι διατεθειμένα να μας πληρώσουν για να μας δανείσουν (έντοκα γραμμάτια) βραχυπρόθεσμα. Από την άλλη πλευρά, οι καταθέτες γκρινιάζουν για τα μηδενικά ή ελαφρώς θετικά επιτόκια που λαμβάνουν ενώ αρκετοί δανειζόμενοι γκρινιάζουν είτε γιατί τα επιτόκια είναι τσιμπημένα είτε γιατί δεν χρηματοδοτούνται λόγω των αυστηρών κριτηρίων.

Αν και η Ελλάδα δεν συμμετέχει στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ είναι εμμέσως, εν μέρει, αποδέκτης των επιπτώσεων της συγκεκριμένης πολιτικής, που έχει κατάληξη το φθηνό χρήμα.

Σε μια πρόσφατη τοποθέτησή του, ο αυτοδημιούργητος δισεκατομμυριούχος Ray Dalio ανέφερε πως «ο κόσμος έχει τρελαθεί και το σύστημα καταρρεύσει». Ο Dalio ισχυρίζεται ότι το καπιταλιστικό σύστημα δεν λειτουργεί προς όφελος των περισσοτέρων όπως στο παρελθόν, επιρρίπτοντας ευθύνες στο «δωρεάν» χρήμα.

Επενδυτές δανείζουν σε επιχειρήσεις ή κράτη που θεωρούν φερέγγυα, προσφέροντας είτε πολύ χαμηλά είτε αρνητικά επιτόκια, γιατί έχουν τεράστια ποσά καθώς οι κεντρικές τράπεζες αγοράζουν τίτλους σε μια απέλπιδα προσπάθεια να τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα και τον πληθωρισμό. Επίσης, περισσότερες εταιρείες δεν χρειάζεται να εμφανίζουν κέρδη για να αντλούν κεφάλαια, πουλώντας τις μετοχές τους για πρώτη φορά από την εποχή της φούσκας των dot-com. Απλά, οι εταιρείες πουλάνε τα όνειρά τους στους επενδυτές που πνίγονται στο χρήμα.   

Υπό αυτή την έννοια, το χρήμα είναι ουσιαστικά δωρεάν για εκείνους που έχουν χρήμα και φερεγγυότητα αλλά δεν είναι διαθέσιμο στους υπόλοιπους. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται ο πλούτος μιας μειοψηφίας και να διευρύνονται οι ανισότητες, ενισχύοντας λαϊκιστές πολιτικούς και κόμματα.

Την ίδια περίοδο, το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης βρίσκονται υπό πίεση. Όταν λοιπόν αναπόφευκτα έλθει η ύφεση, θα δημιουργηθεί ντόμινο καθώς πολλές εταιρείες με υψηλή μόχλευση θα χρεοκοπήσουν, απολύοντας κόσμο, με αποτέλεσμα την επέμβαση των κυβερνήσεων που θα αυξήσει το χρέος. Τα χρηματιστήρια θα υποστούν μεγάλες απώλειες, επαυξάνοντας τα προβλήματα καθώς ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες και άλλοι θα δουν την κινητή περιουσία τους να μειώνεται δραστικά. Η πρόσβαση σε κεφάλαια είναι απαραίτητη για οικονομική ανάπτυξη. Όμως, τα δωρεάν ή/και επιχορηγούμενα κεφάλαια είναι εχθρός της ανάπτυξης μακροχρόνια. Κι αυτό γιατί οι επιχειρηματίες και το μάνατζμεντ των επιχειρήσεων έχουν λιγότερα κίνητρα για να καινοτομήσουν και να λειτουργήσουν αποτελεσματικά.

Όπως πολλοί γονείς είναι υπερπροστατευτικοί με τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα τα τελευταία να εξαρτώνται πολύ από αυτούς, η υπερπροστατευτική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική πολλών κρατών μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα στην οικονομία. Η Ιαπωνία, η οποία πρωτοεφάρμοσε τέτοιες πολιτικές, έχει παραμείνει στάσιμη για πάνω από 30 χρόνια.

Ποια θα είναι η μοίρα των δυτικών κρατών που εφαρμόζουν παρόμοιες οικονομικές πολιτικές φθηνού χρήματος την τελευταία δεκαετία;  Το σίγουρο είναι πως το πολύ φθηνό έως δωρεάν χρήμα για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν κάνει καλό.