Η εποχή των μονοπωλίων

Σύμφωνα με τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο καπιταλισμός είναι το χειρότερο όλων των συστημάτων εκτός από οποιοδήποτε άλλο.

Όμως, ο σημερινός καπιταλισμός έχει κάτι που είναι δύσκολο να αγνοήσει κανείς.

Την έλλειψη επαρκούς ανταγωνισμού σε ολοένα και περισσότερους κλάδους.

Χωρίς ανταγωνισμό, οι επιχειρήσεις δεν έχουν κίνητρο να γίνουν πιο αποδοτικές και να μειώσουν τις τιμές για τους καταναλωτές.  

Τα ολιγοπώλια και μονοπώλια που δημιουργούνται αποφέρουν μεγάλα κέρδη στους ιδιοκτήτες τους αλλά δεν προάγουν την ανάπτυξη.

Στις ΗΠΑ, αυτό συμβαίνει από τη δεκαετία του 1980. Σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, ίσως ξεκίνησε αργότερα.

Σύμφωνα με έκθεση του ΔΝΤ που παρέθεσε χθες το euro2day, η δύναμη των μονοπωλίων αυξάνεται στον ανεπτυγμένο κόσμο και ίσως εξηγεί εν μέρει την αδύναμη αύξηση των επενδύσεων και την αύξηση των ανισοτήτων.

Σ’ ένα δείγμα 1 εκατ. εταιρειών από 27 χώρες, οι αναλυτές του ΔΝΤ υπολόγισαν πως το μεικτό κέρδος (markup) έχει αυξηθεί από το 2000 κατά περίπου 8% στις ανεπτυγμένες χώρες, ενώ μείωση εμφανίζει το μερίδιο της εργασίας στην «οικονομική πίτα».

Τα ευρήματα δεν εκπλήσσουν.

Είναι γνωστό π.χ. πως δύο εταιρείες ελέγχουν το 90% της αγοράς μπίρας στις ΗΠΑ και 5 τράπεζες το μισό περίπου του συνόλου του ενεργητικού του τραπεζικού συστήματος της χώρας.

Στην Ελλάδα, 4 τράπεζες ελέγχουν πάνω από το 90% του ενεργητικού του κλάδου.

Σε παγκόσμια κλίμακα, η Apple (iPhone) και η Google (android) ελέγχουν την αγορά των εφαρμογών κινητής, αποφασίζοντας πώς και με τι όρους θα επικοινωνούν φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις μεταξύ τους.

Η Facebook έχει μερίδιο αγοράς της τάξης του 70%-80% στα κοινωνικά δίκτυα και η Google κάπου 90% της αγοράς στις μηχανές αναζητήσεων στο ίντερνετ.

Την ίδια περίοδο, η Amazon είναι ο ηγέτης στο ηλεκτρονικό εμπόριο και «χτυπάει» τους λιανέμπορους, αποφασίζοντας ποια προϊόντα μπορούν ή δεν μπορούν να πουλήσουν στην online πλατφόρμα της.  

Τα περισσότερα προσωπικά κομπιούτερ «τρέχουν» είτε σε λειτουργικά συστήματα, είτε της Microsoft Windows, είτε κάποια έκδοση του Apple OS.  Aυτές είναι οι βασικές επιλογές μας.

Τα έξοδα για να φτιάξει μια εταιρεία ένα νέο λειτουργικό σύστημα και να το προωθήσει είναι τεράστια, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει υγιής ανταγωνισμός και να πληρώνουμε περισσότερα.

Οι νόμοι παρακολουθούν τις εξελίξεις καθώς δεν είχαν γραφτεί με έναν ψηφιακό κόσμο στο μυαλό.

Επιπλέον, οι κυβερνήσεις είτε ενθάρρυναν είτε δεν έκαναν απολύτως τίποτε για την αύξηση της συγκέντρωσης σε πολλούς κλάδους.

Οταν αυτό συμβαίνει, περισσότερη οικονομική και πολιτική δύναμη συγκεντρώνεται στα χέρια των λίγων που μπορούν να την εξασκήσουν, επηρεάζοντας πολιτικούς, ρυθμιστικές αρχές και άλλους.

Όμως, αυτό δεν είναι η ουσία του καπιταλισμού;

Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να υπάρχουν μεγάλες εταιρείες.

Όμως, δεν θα πρέπει επίσης μικρές εταιρείες να μην έχουν την ευκαιρία να ανοίξουν τα φτερά τους.

Οι εταιρείες είναι ζωντανοί οργανισμοί. Πολλές ίσως πεθάνουν στην αρχή, όσες όμως επιζήσουν και αναπτύσσονται, συνήθως μεγαλώνουν πολύ γρήγορα.

Είναι προς το συμφέρον όλων να προστατεύσουμε την ευκαιρία που έχουν να αναπτυχθούν στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Όμως, η αύξηση της συγκέντρωσης σε πολλούς κλάδους και η δημιουργία περισσότερων ολιγοπωλίων και μονοπωλίων σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες δείχνει πως δεν τα καταφέρνουμε καλά.

Και γι’ αυτό πληρώνουμε το τίμημα.