To τέλος της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης πραγμάτων;

Οι άνθρωποι συνήθως πιστεύουν ότι η πραγματικότητα που βιώνουν θα διαρκέσει για πάντα, αλλά πάντοτε ανακαλύπτουν πως αυτό δεν ισχύει.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που το αποδεικνύουν.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ευρώπη ήταν η κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο αλλά το 1918 έβγαινε κατεστραμμένη από τον Μεγάλο Πόλεμο.

Ολοι θεωρούσαν πως ο μεγάλος χαμένος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή  η Γερμανία, ήταν τελειωμένη, όμως το αντίθετο συνέβη μέσα στην επόμενη 20ετία, αποδεικνύοντας ότι η πραγματικότητα όπως τη βιώνει μια γενιά δεν έχει μόνιμα χαρακτηριστικά αλλά μεταβατικά.

Το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου θα οδηγούσε στον διαμελισμό της Γερμανίας ανάμεσα στις ΗΠΑ και στη Σοβιετική Ενωση και τη δημιουργία του συστήματος των κανόνων, θεσμών και συμμαχιών που πολλοί αποκάλεσαν Φιλελεύθερη Διεθνή Τάξη.

Είναι το σύστημα στο οποίο πολλοί πιστώνουν την ειρήνη και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου πολλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο από το 1945.

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έφερε ανατροπές. Οδήγησε στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, στην αρχή του τέλους του οικονομικού θαύματος της Ιαπωνίας και στην υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ στην Ευρώπη, στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Όμως, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν έφερε το τέλος του συστήματος.

Όπως σημειώνει ο καθηγητής Ιστορίας και διευθυντής συμβουλευτικής εταιρείας σε γεωπολιτικά ζητήματα, Niall Ferguson, ο αποφασιστικός παράγοντας ήταν η επιθυμία  των ΗΠΑ να ηγηθούν του ελεύθερου κόσμου και να είναι ο εγγυητής της Φιλελεύθερης Διεθνούς Τάξης.

Με άλλα λόγια, ήταν η Pax Americana.    

Όμως, η 9/11 του 2001 και η μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 έφεραν μεγάλες αλλαγές.

Απέδειξαν επίσης ακόμη μια φορά πόσο λανθασμένο είναι να πιστεύει κάποιος πως η πραγματικότητα που βιώνει, θα διαρκέσει για πάντα.

Η οικονομική κρίση του 2008 περιόρισε την επιθυμία των ΗΠΑ να χρησιμοποιούν τη στρατιωτική ισχύ τους για να επιβάλλουν την αποκαλούμενη Φιλελεύθερη Διεθνή Τάξη.

Η εκλογή του προέδρου Τραμπ ήταν επίσης καταλυτική.

Ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται στα λόγια τουλάχιστον να είναι υπέρμαχος της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων από ξένες χώρες, π.χ. Συρία.

Ο ίδιος είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που υποστηρίζει εμπορικές προστατευτικές πολιτικές, παίρνοντας θέση εναντίον της παγκοσμιοποίησης.

Όπως αναφέρει ο Ferguson σ’ ένα βιβλίο του, η παγκοσμιοποίηση βοήθησε εκατοντάδες εκατ. άτομα στην Κίνα κι άλλες χώρες να ξεφύγουν από τη φτώχεια.

Όμως, από την άλλη πλευρά, η παγκοσμιοποίηση κόστισε επίσης τις δουλειές στη βιομηχανία κι άλλους κλάδους σε εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ κι αλλού, πληγώνοντας τη μεσαία τάξη.

Φυσικά, πολλές από αυτές τις δουλειές οφείλονται στην τεχνολογία. Όμως, ο διαχωρισμός της παγκοσμιοποίησης  από την τεχνολογία είναι αυθαίρετος.

Κι αυτό γιατί η Φιλελεύθερη Διεθνή Τάξη ήταν εκείνη που έκανε την τεχνολογία διαθέσιμη στις μεγάλες μάζες, όπως σωστά παρατηρεί ο Ferguson.

Αυτό όμως είναι το παράδοξο της Φιλελεύθερης Τάξης καθώς αυξάνονται οι θέσεις εργασίας σε κλάδους όπως οι προγραμματιστές αλλά μειώνονται σε άλλες.

Η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων υποβοηθά επίσης πολιτικά κόμματα και κινήσεις, π.χ. λαϊκίστικα, με αποτέλεσμα την υπονόμευση των αξόνων της Φιλελεύθερης Τάξης.

Είναι προφανές πως το σύστημα που φτιάχτηκε μετά το 1945 δεν πατάει καλά στα πόδια του.  

Ισως μάλιστα να έχει ήδη καταρρεύσει.

Μιλώντας στη διάσκεψη για την ασφάλεια στο Μόναχο πριν λίγες μέρες, η κα Μέρκελ μίλησε για όλα τα ανοικτά ζητήματα και καταχειροκροτήθηκε, ζητώντας  ουσιαστικά να μαζέψουν όλοι μαζί τα κομμάτια του συστήματος.

Σε αντίθεση με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο κ. Πενς, που επέμεινε στη γραμμή Τραμπ.

Όμως, χωρίς την ενεργό στήριξη των ΗΠΑ, δύσκολα κάποιο νέο ή το παλιό παγκόσμιο σύστημα μπορεί να τα καταφέρει.