Να μάθουμε να ζούμε με τον λαϊκισμό

Τι είναι λαϊκισμός;

Δεν είναι εύκολο να βρεις έναν ορισμό που να ενσωματώνει όλες τις εκδοχές του.

Όμως, όλες οι εκδοχές του λαϊκισμού έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό.

Την απέχθεια απέναντι στις ελίτ, στους υφιστάμενους θεσμούς και στην παραδοσιακή πολιτική και τα κόμματα, σύμφωνα με τον Fareed Zakaria.

Ο λαϊκισμός θεωρεί ότι μιλά για τους ξεχασμένους, απλούς πολίτες και συχνά πως είναι η φωνή του αγνού πατριωτισμού.

Ο λαϊκισμός χωρίζει την κοινωνία σε δύο διαφορετικές ανταγωνιστικές κατηγορίες. Τους απλούς ανθρώπους και τη διεφθαρμένη ελίτ, και πιστεύει ότι η πολιτική θα πρέπει να εκφράζει τη «γενική επιθυμία» των ανθρώπων.  

Η παλιά διαχωριστική γραμμή μεταξύ αριστεράς και δεξιάς είναι λιγότερο σχετική σε σχέση με τη διαχωριστική γραμμή υπέρ ή κατά της παγκοσμιοποίησης  ή της μετανάστευσης, που ο Zakaria αποκαλεί «το τελικό σύνορο της παγκοσμιοποίησης».

Κοινώς, ο λαϊκισμός είναι εναντίον του συστήματος που επιτρέπει στα iPhones να συναρμολογούνται στην Κίνα και να παραδίδονται σε καταναλωτές στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη.    

Είναι επίσης εναντίον του συστήματος που έχει διευκολύνει τη μετακίνηση ανθρώπων από τις πιο φτωχές περιοχές στις πιο πλούσιες για εργασία και ευκαιρίες για τους ίδιους και τα παιδιά τους.

Σύμφωνα με τον Φράνσις Φουκουγιάμα, τον άνθρωπο που διακήρυξε το «τέλος της ιστορίας», έχουμε εισέλθει στη νέα εποχή λαϊκιστικού εθνικισμού.

Σ’ αυτή την περίοδο, θυμωμένες και ενεργοποιημένες δημοκρατικές πλειοψηφίες επιτίθενται στην κυρίαρχη τάξη πραγμάτων που συγκροτήθηκε από τη δεκαετία του 1950.

Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η οικονομική κρίση του 2008.

Τα συστήματα που σχεδίασαν οι ελίτ δοκιμάσθηκαν και ενίοτε κατέρρευσαν, πλήττοντας περισσότερο τον απλό κόσμο, όταν ήλθαν σε σύγκρουση με εξωτερικά σοκ, σύμφωνα με τον καθηγητή του Στάνφορντ.

Το ερώτημα δεν θα έπρεπε να είναι γιατί ο λαϊκισμός αναδύθηκε το 2016 με τον Τραμπ, το Brexit κ.τ.λ., αλλά γιατί χρειάσθηκε τόσο πολύ για να εκδηλωθεί, τονίζει ο Φουκουγιάμα.  

Το χάσμα που χωρίζει ολοένα και περισσότερους ψηφοφόρους από τα  παραδοσιακά πολιτικά κόμματα μεγαλώνει σε πολλές χώρες από το 2008 και δώθε, γεγονός που εκμεταλλεύονται νέα, μη συμβατικά κόμματα.

Η αυξημένη δημοφιλία των εθνικιστικών και δεξιών κομμάτων από τη μια και κάποιων αριστερών κομμάτων από την άλλη, είναι αποτέλεσμα αυτού του χάσματος και έχει φέρει τα πάνω κάτω σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.

Αν ήταν διαφορετικά, ο κυβερνητικός συνασπισμός στην Ιταλία δεν θα αμφισβητούσε την πολιτική της ΕΕ στα δημοσιονομικά και στο μεταναστευτικό τόσο πολύ και ανοικτά.

Προφανώς, αισθάνεται πως κερδίζει πόντους από τη σύγκρουση με τις Βρυξέλλες, για να το κάνει.

Είναι σαφές πως η πολιτική ελιτ, η οποία δεν ήταν προετοιμασμένη για το πρόβλημα που προέκυψε, θα είχε επιβάλει τη λύση αν υπήρχε και την ήξερε.

Προφανώς, δεν έχει βρει κάποια λύση στο πρόβλημα, όπως σωστά παρατηρούν άλλοι ξένοι αναλυτές.

Επομένως, ο λαϊκισμός στις διάφορες εκφάνσεις του δεν θα είναι ένα παροδικό φαινόμενο.

Είναι κάτι που θα πρέπει να αναγνωρίσουμε, αν θέλουμε να χαράξουμε τις σωστές οικονομικές και άλλες πολιτικές.