Το ενεργειακό σκάκι στην Ανατ. Μεσόγειο

Μια νέα εποχή ξεκινούσε το 2009 για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Eνα κονσόρτσιουμ εταιρειών υπό την αμερικανική Noble Energy ανακάλυψε το κοίτασμα φυσικού αερίου Ταμάρ έξω από τις ακτές του Ισραήλ, με αποθέματα ύψους 320 δισ. κυβικών μέτρων.

Δεν πέρασε πάνω από ένας χρόνος και η αμερικανική εταιρεία ανακάλυψε ένα ακόμη μεγαλύτερο κοίτασμα, το Λεβιάθαν, με κοιτάσματα ύψους 600 δισ. κυβικών μέτρων.

Η Noble Energy ήταν εκείνη που ανακάλυψε το κοίτασμα Αφροδίτη στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου, με αποθέματα 130 δισ. κυβικών μέτρων.

Το εντυπωσιακό σερί των ανακαλύψεων συνεχίσθηκε το 2015, με το μεγαλύτερο κοίτασμα της Ανατολικής Μεσογείου, το Ζορ της Αιγύπτου, με 850 δισ. κυβικά μέτρα σε εκτιμώμενα αποθέματα, από ένα κονσόρτσιουμ με επικεφαλής την ιταλική Eni.    

Οι διαδοχικές ανακαλύψεις, κυρίως του Ζόρ, προσέλκυσαν το ενδιαφέρον των μεγάλων πετρελαϊκών κολοσσών, που έσπευσαν στην περιοχή με την προσδοκία να είναι αυτοί που θα ανακαλύψουν το επόμενο μεγάλο κοίτασμα.

Το μεγάλο ενδιαφέρον για τις άδειες της Κύπρου το 2016 είναι απόρροια αυτής της εξέλιξης.

Η Eni ανάλαβε να κάνει τις γεωτρήσεις στο οικόπεδο 6 και στο οικόπεδο 3 στις αρχές του 2018 και η ExxonMobil και η Qatar Petroleum στο οικόπεδο 10, αργότερα την ίδια χρονιά.  

Όμως, οι ανακαλύψεις των κοιτασμάτων άλλαξαν επίσης το τοπίο στις σχέσεις μεταξύ των χωρών της ευρύτερης περιοχής.

Το Ισραήλ, που εξαρτάτο από την Αίγυπτο για φυσικό αέριο, απέκτησε τη δυνατότητα να ικανοποιεί την εσωτερική ζήτηση και επιπλέον να γίνει εξαγωγέας σε λίγα χρόνια.

Η Αίγυπτος, που θα εισήγαγε φυσικό αέριο, βρέθηκε να είναι μεγάλος εξαγωγέας μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος Ζορ.

Η ανακοίνωση της Eni ότι το κοίτασμα Καλυψώ στο οικόπεδο 6 της Κύπρου μπορούσε να περιλαμβάνει τουλάχιστον 200 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ενεργοποίησε επίσης περισσότερο τα αντανακλαστικά της Τουρκίας.

Η τελευταία μπλόκαρε με πολεμικά πλοία τη γεώτρηση της Eni στο οικόπεδο 3 τον περασμένο Φεβρουάριο.

Επιπλέον,  το τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος έδωσε στην εθνική εταιρεία πετρελαίου της Τουρκίας τα δικαιώματα σ’ ένα οικόπεδο που επικαλύπτει το οικόπεδο 3 της κυπριακής ΑΟΖ.

Η Τουρκία είναι λοιπόν πιθανό να στείλει το δικό της πλοίο στα  οικόπεδα που αμφισβητεί, π.χ. οικόπεδο 3 και ίσως 6, για να κάνει γεωτρήσεις και να επιβεβαιώσει τις απαιτήσεις της, ακολουθώντας το πρότυπο της Κίνας.

Η γείτονα θέλει να γίνει μεγάλος εξαγωγέας ενέργειας και δεν έχει διστάσει να συνεργασθεί με το ιρακινό Κουρδιστάν για την εξαγωγή πετρελαίου στην ίδια παρά τις εχθρικές σχέσεις που έχει με τους Κούρδους.

Όμως, η Τουρκία κατανοεί επίσης τη γεωπολιτική σημασία της Κύπρου λόγω θέσης. Αλλωστε, αυτή είχε οδηγήσει τους  Οθωμανούς να εισβάλουν στο νησί το 1571 και να αντιμετωπίσουν την ευρωπαϊκή Ιερή Συμμαχία.

Ασφαλώς, σήμερα, ο μεγάλος αντίπαλος της Τουρκίας στη Μεσόγειο είναι η Ελλάδα και όχι η μικρή και αδύναμη στρατιωτικά Κύπρος, που επιπλέον θα πρέπει να βρει τρόπο για να εκμεταλλευθεί εμπορικά το φυσικό αέριο.

Επίσης, η Τουρκία θα ήθελε να προστατεύσει τα συμφέροντά της στην περιοχή, χωρίς να έλθει σε σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες για τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.

Γι’ αυτό θα ήταν έκπληξη αν τουρκικά πολεμικά πλοία παρεμπόδιζαν την ExxonMobil στο κυπριακό οικόπεδο 10.

Όμως, δεν αποκλείεται να παρεμποδίσουν εκ νέου τη διενέργεια γεωτρήσεων από ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η Eni.    

Σε μια τέτοια περίπτωση, η αντίδραση των ευρωπαϊκών κρατών, π.χ. Ιταλίας, θα κρίνει πολλά.  

Αν είναι δυναμική, τότε η Τουρκία ίσως αναγκαστεί να υποχωρήσει, επιδιώκοντας απλώς να αποσπάσει τα μέγιστα οφέλη.

Αν δεν είναι δυναμική η αντίδραση, η Τουρκία θα επιμείνει, δημιουργώντας τετελεσμένα.

Πάντως, υπάρχουν κι άλλοι, στρατηγικοί λόγοι, πέραν των επιχειρηματικών, για τις δυτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις να μην υποχωρήσουν και να έχουν παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.  

Το μόνο σίγουρο είναι πως το συγκεκριμένο παιχνίδι σκακιού είναι περίπλοκο.