Ηλθε η ώρα για αλλαγή

Το δίλημμα κανόνες ή διακριτικότητα (rules or discretion) στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής είναι ένα από πιο γνωστά σε όσους ασχολούνται με τα οικονομικά.

To δίλημμα αφορά τόσο τη δημοσιονομική πολιτική όσο και τη νομισματική, π.χ. σταθερός ρυθμός αύξησης της προσφοράς χρήματος.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) καθόρισε με μεγαλύτερη ευκρίνεια το 1997 τον δημοσιονομικό κανόνα της Συνθήκης του Μάαστριχτ.

Όμως, το ΣΣΑ δεν έμεινε το ίδιο τα χρόνια που πέρασαν καθώς αναμορφώθηκε τέσσερις φορές, για να φθάσουμε στη σημερινή μορφή του.

Κάπου ανάμεσα στις διάφορες αναθεωρήσεις, ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν και Ιταλός πρωθυπουργός Ρομάνο Πρόντι είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη «ζουρλομανδύας», για να περιγράψει τον δημοσιονομικό κανόνα του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας.

Όμως, ο κανόνας στον οποίο είχε αναφερθεί ο Πρόντι, δηλαδή να μην ξεπερνά το έλλειμμα του προϋπολογισμού το 3% του ΑΕΠ κάθε χώρας, είναι πλέον ένας από τους τέσσερις κανόνες που διέπουν το σημερινό δημοσιονομικό πλαίσιο.

Είναι αυτό που η κυβέρνηση συνασπισμού της Λέγκα και των Πέντε Αστέρων δεν θέλει να εφαρμόσει, επικαλούμενη το δικαίωμα μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης να εφαρμόζει την πολιτική της, όπως τονίζει.

Η φράση «δεν θα γονατίσουμε» του Σαλβίνι, υπουργού Εσωτερικών και αρχηγού της Λέγκα, περιγράφει την κατάσταση ενώ η κόντρα της Ρώμης με την Κομισιόν για τον προϋπολογισμό του 2019 έχει αυξήσει την αβεβαιότητα και τη μεταβλητότητα στις ευρωπαϊκές αγορές και όχι μόνο.  

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα πρέπει να βρεθεί κάποιος μπούσουλας, κάποιος κανόνας ή κανόνες που να διέπουν την άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής σε μια νομισματική ένωση πολλών κρατών όπως η ευρωζώνη.

Αυτό είναι απαραίτητο για χώρες που έχουν υψηλό δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και άλλες και χρειάζεται να πείσουν τις αγορές για να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες τους.

Όμως, οι δημοσιονομικοί κανόνες θα πρέπει να είναι επίσης αντικυκλικοί.

Κοινώς, να μην ασκούν μεγαλύτερη πίεση στην οικονομική δραστηριότητα σε περιόδους ύφεσης ή σταθερότητας και να μη διευκολύνουν τη διεύρυνση των κρατικών ελλειμμάτων στις καλές περιόδους που υπάρχει ανάπτυξη.

Κατά γενική ομολογία, το υφιστάμενο σύστημα δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ απέτυχε στο δεύτερο μέτωπο, δηλαδή την αντικυκλικότητα, υπονομεύοντας ταυτόχρονα τον στόχο της αποκλιμάκωσης του χρέους.

Είναι αλήθεια πως αυτό συνέβη γιατί, σε κάποιες περιπτώσεις, μερικές χώρες δεν συμμορφώθηκαν προς τους κανόνες ενώ η Κομισιόν έκανε επίτηδες τα στραβά μάτια.

Όμως, η μη επαρκής συμμόρφωση συνιστά επίσης μειονέκτημα του δημοσιονομικού πλαισίου.

Υπήρξαν λοιπόν χώρες, όπως η Ελλάδα, που παρουσίασαν μεν ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης μέχρι το 2008 που ξέσπασε η μεγάλη ύφεση, αλλά δεν μείωσαν ανάλογα το δημόσιο χρέος τους ως προς το ΑΕΠ.

Από την άλλη πλευρά, το δημοσιονομικό πλαίσιο επέβαλε υπερβολική δημοσιονομική λιτότητα σε περιόδους ισχνών οικονομικών επιδόσεων, με αποτέλεσμα την εμβάθυνση της ύφεσης και την επιδείνωση του λόγου χρέος προς ΑΕΠ.

Υπάρχουν λοιπόν σοβαροί λόγοι που υπαγορεύουν την επανεξέταση του σημερινού δημοσιονομικού πλαισίου στην ΕΕ και την αναμόρφωσή του προς την κατεύθυνση της αντικυκλικότητας και της ενίσχυσης της φερεγγυότητας του δημόσιου χρέους.  

Η κόντρα της Κομισιόν με τη Ρώμη προσφέρει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για κάτι τέτοιο.