Τα δύο πρόσωπα του λαϊκισμού

Σε ένα άρθρο του στις αρχές του 2017, που έφερε τον τίτλο «Μπορεί η ΕΕ να επιζήσει του λαϊκισμού», ο Daniel Gros, διευθυντής του Center for European Policy Studies, ανέφερε ότι το Brexit έδειχνε διαχειρίσιμο.

Όμως, τα άσχημα νέα ήταν πως η Γαλλία και η Ιταλία  αντιμετώπιζαν το ενδεχόμενο να δουν τους λαϊκιστές στην εξουσία. Είτε αυτό γινόταν στη Γαλλία είτε στην Ιταλία, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος της ΕΕ.

Στη Γαλλία δεν έγινε καθώς εξελέγη πρόεδρος ο Εμανουέλ Μακρόν.

Όμως, γίνεται πράξη στην Ιταλία, με τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού από τους 5 Αστέρες και τη Λέγκα.

Σύμφωνα με το Bloomberg, ο νέος Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε υπεραμύνθηκε κατά τη χθεσινή ομιλία του στη Γερουσία του λαϊκισμού, λέγοντας πως «η άρχουσα τάξη ακούει τον λαό» και υποσχόμενος «επαναστατικά μέτρα».

Η αντίδραση των ιταλικών ομολόγων δεν ήταν καλή, παρότι μίλησε για χρηματοοικονομική σταθερότητα και ανέφερε πως «η Ευρώπη είναι το σπίτι μας».

Σύμφωνα με τον Gros, οι λαϊκιστές ηγέτες λειτουργούν με βάση την υπόθεση ότι η επιθυμία του λαού δεν θα πρέπει να περιορίζεται θεσμικά.

Όμως, αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη θεμελιώδη αρχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας ότι η εξουσία της πλειοψηφίας πρέπει να περιορίζεται για την προστασία της μειοψηφίας κ.τ.λ.

Ο περιορισμός της εξουσίας της πλειοψηφίας επιτυγχάνεται μέσω ανεξάρτητων θεσμικών οργάνων, όπως στη δικαιοσύνη, και ενισχυμένη πλειοψηφία για σημαντικά ζητήματα.

Όμως, οι λαϊκιστές περιφρονούν τις ανεξάρτητες αρχές γιατί, εκτός των άλλων, τις θεωρούν φερέφωνο των ελίτ.

Αυτό δεν σημαίνει πως η κριτική των λαϊκιστών σε κάποια ζητήματα όπως η καλοπληρωμένη κοινοτική γραφειοκρατία στις Βρυξέλλες κι αλλού είναι αβάσιμη.  

Στην Ιταλία, ο συνδυασμός της οικονομικής στασιμότητας με τις ισχυρές μεταναστευτικές ροές θεωρείται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση των δύο κομμάτων που σχημάτισαν κυβέρνηση.

Είναι λογικό επίσης η ιταλική νέα κυβέρνηση να αντιμετωπίζεται με δυσπιστία  από τις αγορές. Όμως, θα πρέπει να περιμένουμε για να μάθουμε περισσότερα.

Όμως, ο λαϊκισμός δεν ευδοκιμεί μόνο στις χώρες που χτυπήθηκαν από την οικονομική κρίση ή/και τις μεταναστευτικές ροές.

Αυτό είναι ήδη ορατό στη Γερμανία που δεν χτυπήθηκε από την κρίση, αλλά το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το ευρωσκεπτικιστικό AfD, ξεπερνάει πλέον το 10%.  

Σημειωτέον πως είναι το πρώτο ακροδεξιό κόμμα που μπαίνει στην Bundestag από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Γερμανία ήταν ο άρρωστος της Ευρώπης τη δεκαετία του 1990, αλλά έχει μετατραπεί σε ατμομηχανή της ανάπτυξης στην ευρωζώνη τη δεκαετία που διανύουμε.

Επομένως, η ενίσχυση των λαϊκιστών στη Γερμανία δεν οφείλεται σε οικονομικούς λόγους.

Σύμφωνα με μια εξήγηση, των Cantoni, Hagemaister και Westcott, η ισχυροποίηση των λαϊκιστών οφείλεται στο «ξύπνημα» ξενοφοβικών συνδρόμων του παρελθόντος.

Οι ίδιοι ανακάλυψαν ότι δήμοι που ψήφιζαν υπέρ του ναζιστικού κόμματος τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 εμφανίζονται να ψηφίζουν πιο πολύ για το AfD  την περίοδο 2016-2017.  

Επομένως, οι χώρες της ΕΕ έχουν να αντιμετωπίσουν λαϊκισμούς με διαφορετική αφετηρία.

Το γεγονός ότι οι λαϊκιστές δεν έχουν παντού την κυβερνητική εξουσία δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να την αποκτήσουν στο μέλλον.

Οσον αφορά την Ιταλία, θα πρέπει να περιμένουμε για να δούμε τι θα πράξει η νέα κυβέρνηση αντί του τι λέει τώρα.