Η παγίδα του λαϊκισμού

Λαϊκισμός σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικά γκρουπ ανθρώπων.

Ο πρόεδρος Τραμπ αποκαλείται λαϊκιστής από τους αντιπάλους του, οι οποίοι παραπέμπουν συχνά στον δημαγωγικό λόγο του. Όμως, λαϊκιστή τον αποκαλούν επίσης υποστηρικτές του για τη σκληρή  γραμμή που κρατά σε θέματα μετανάστευσης.

Όλες οι εκδοχές του λαϊκισμού έχουν κάτι κοινό. Διάκεινται εχθρικά απέναντι στις ελίτ, στους θεσμούς και στα παραδοσιακά κόμματα.

Η ήττα των λαϊκιστών στην Ολλανδία και στη Γαλλία την προηγούμενη χρονιά  καθησύχασε πολλούς.

Η άνοδος του ακροδεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) στην τρίτη θέση υπενθύμισε σε πολλούς ότι ο λαϊκισμός δεν έχει ακόμη πει την τελευταία λέξη του στη Δυτική Ευρώπη.

Όμως, ήταν το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών τον περασμένο Μάρτιο που ταρακούνησε τα νερά καθώς αποδυνάμωσε τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις.

Αν μάλιστα, όπως φαίνεται, το κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα του Βορρά σχηματίσουν κυβέρνηση στην Ιταλία, η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης θα κυβερνάται από λαϊκιστές.

Η αγορά ομολόγων αντέδρασε χθες, ανεβάζοντας την απόδοση του 10ετούς ιταλικού ομολόγου πάνω από το 2%, εν μέσω δηλώσεων, φημών ότι τα δύο κόμματα σχεδιάζουν να ζητήσουν την αλλαγή των λογιστικών κανόνων, ώστε να μη συνυπολογίζονται τα ομόλογα που διακρατεί η ΕΚΤ στο δημόσιο χρέος.

Τα δύο κόμματα έχουν ισχυρή πλειοψηφία στο κοινοβούλιο και εμφανίζονται να έχουν τον μεγαλύτερο βαθμό επικάλυψης στις πολιτικές.

Όμως, τα πράγματα δεν είναι απλά.

Η συμμαχία μεταξύ του κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκα  μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο πρώτο.

Το κίνημα  αντλεί σημαντικό μέρος της δύναμής του από τη Νότια Ιταλία, όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα υπολείπεται κατά πολύ του εθνικού μέσου όρου και η ανεργία των νέων έως 24 ετών ξεπερνά το 40%.  

Ο Νότος είναι επίσης η περιοχή που είχε μεγαλύτερη πέραση η υπόσχεση του κινήματος για εγγυημένο εισόδημα στους φτωχούς και στους άνεργους.

Όμως, η Νότια Ιταλία είναι επίσης η περιοχή των mezzogiorno, στους οποίους η Λέγκα του Βορρά αναφερόταν με περιφρόνηση. Θεωρείται λοιπόν πιθανό αρκετοί ψηφοφόροι του κινήματος να μην το έχουν ξεχάσει και αυτό θα μπορούσε να το οδηγήσει σε διάσπαση, αποδυναμώνοντας τη νέα κυβέρνηση.

Κι όλα αυτά παράλληλα με την αναμενόμενη απόρριψη του αιτήματος για αλλαγή των λογιστικών κανόνων στο θέμα του χρέους από την ΕΕ και την ΕΚΤ και πιθανόν την αντίθεσή τους στην πολύ πιο χαλαρή δημοσιονομική πολιτική που η νέα κυβέρνηση εμφανίζεται να σχεδιάζει.

Δεν είναι μυστικό ότι η ΕΕ μπορεί να χειρισθεί το ελληνικό χρέος αφού μεγάλο μέρος βρίσκεται στα χέρια του. Όμως, το ιταλικό είναι τεράστιο και αποτελεί τελείως διαφορετική περίπτωση.

Θα μπορούσε μια λαϊκίστικη κυβέρνηση στην Ιταλία να οδηγήσει την ΕΚΤ στο συμπέρασμα ότι οι αγορές ομολόγων μέσω του QE θα πρέπει να συνεχιστούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα;

Θα επιλέξουν η Κομισιόν και οι άλλες χώρες της ευρωζώνης να κατανοήσουν τις πρωτοβουλίες της πιθανής νέας ιταλικής κυβέρνησης για δημοσιονομική χαλάρωση ή να είναι αυστηρές, ερχόμενες ενδεχομένως σε σύγκρουση;

Πώς θα αντιδράσουν οι Ιταλοί καταθέτες; Η Ελβετία είναι κοντά.   

Οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα θα κρίνουν πολλά για την Ιταλία αλλά και την Ελλάδα, που είναι, όπως αποδείχθηκε, ευάλωτη στην αύξηση της μεταβλητότητας  στα ομόλογα της ευρωπεριφέρειας.

H απόδοση του 10ετούς ελληνικού ομολόγου ανέβηκε χθες στο 4,375% και του αντίστοιχου ιταλικού στο 2,12%.

Τέλος, τα δύο λαϊκίστικα ιταλικά κόμματα εμφανίζονται να έχουν βάλει, τουλάχιστον προς το παρόν,  στην άκρη το θέμα του ευρώ.  

Όμως, ποιος μπορεί να αποκλείσει  ότι δεν θα το επαναφέρουν, ιδίως αν στριμωχτούν;

Ο λαϊκισμός έχει το κόστος του. Μόνο που δεν φαίνεται πολλές φορές σύντομα.