Νηστικό αρκούδι δεν... χορεύει

Η Ελλάδα έχει χάσει το 25% και βάλε του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της (ΑΕΠ) από το 2008 μέχρι σήμερα.

Αναμφισβήτητα, η υπερβολική δόση δημοσιονομικής λιτότητας που βασίσθηκε περισσότερο στην αύξηση των φόρων συνέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση.

Όμως, η λιτότητα δεν είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τη μεγάλη και παρατεταμένη ύφεση.

Οι καθυστερήσεις και η ημιτελής υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων έχουν επίσης μερίδιο ευθύνης, μαζί με την έξαρση του πολιτικού ρίσκου κατά περιόδους.

Η ελλιπής χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα από το τραπεζικό σύστημα εξηγεί σε κάποιο, πιθανώς σημαντικό, βαθμό, τη βύθιση του ΑΕΠ και την εκτόξευση της ανεργίας.

Είναι γνωστό ότι η κατακόρυφη αύξηση των προβληματικών δανείων σε συνδυασμό με τη μεγάλη μείωση των καταθέσεων κατέστησαν τις τράπεζες πολύ πιο επιφυλακτικές στη χορήγηση δανείων.

Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αντιστοιχούσαν στο 4,5% των συνολικών δανείων το 2007, ανέβηκαν στο 7,7% το 2009 και στο 10,4% το 2010, για να φθάσουν το 36,4% το 2016.

Οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων ήταν ύψους 237,5 δισ. ευρώ στα τέλη του 2009, έπεσαν στα 160,4 δισ. ευρώ στα τέλη του 2014 και βρίσκονταν στα 121,3 δισ. ευρώ περίπου τον Ιούλιο.

Με την οικονομία να δείχνει τάσεις σταθεροποίησης πέρυσι και ήπιας ανάπτυξης φέτος, το ζητούμενο είναι ο υψηλός, βιώσιμος ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας σε βάθος χρόνου.

Η χαλάρωση της σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής θα βοηθούσε, όμως οι υψηλοί στόχοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια.

Η ωρίμανση παλιών και νέων διαρθρωτικών αλλαγών αναμένεται να έχει θετική συμβολή.

Όμως, για να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη με υψηλούς ρυθμούς χρειάζεται άνετη χρηματοδότηση των φερέγγυων επιχειρήσεων και νοικοκυριών, σε συνδυασμό με την εξόφληση των οφειλών του Δημοσίου προς ιδιώτες.

Αυτή που έλλειψε κατά τη βουτιά της οικονομικής δραστηριότητας.

Φυσικά, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι υπήρξαν λίγα παραδείγματα χωρών που τα κατάφεραν με καθόλου ή χαμηλούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης.

Όμως, αυτές οι χώρες είχαν εθνικό νόμισμα και συνήθως απολάμβαναν υψηλές εισροές από άμεσες ξένες επενδύσεις (FDI) ή/και είχαν σχετικά μεγάλο εξαγωγικό τομέα.

Επίσης, ο ιδιωτικός τομέας σ’ αυτές τις χώρες είχε επιχειρήσεις με χαμηλό βαθμό μόχλευσης και γεμάτα ταμεία.

Υπήρχαν δηλαδή τα εχέγγυα για να συνεχίσει να χρηματοδοτείται η οικονομία χωρίς πιστωτική επέκταση για ένα χρονικό διάστημα, πιθανώς χρόνων.

Όμως, η ελληνική οικονομία δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά.

Αν λοιπόν ο ιδιωτικός τομέας δεν χρηματοδοτηθεί από τον τραπεζικό κλάδο, ο ρυθμός ανάπτυξης -ακόμη κι αν είναι θετικός- θα απογοητεύσει.

Είναι αλήθεια ότι η πιστωτική επέκταση έπεται της αύξησης του ΑΕΠ μετά από υφεσιακές περιόδους.

Αυτό σημαίνει ότι οι εξελίξεις στο μέτωπο της πιστωτικής επέκτασης ή μη θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια.

Για να μπορέσουν οι τράπεζες να εκπληρώσουν το συντομότερο δυνατόν τον ρόλο τους, θα πρέπει να «καθαρίσουν» το μεγάλο στοκ των προβληματικών δανείων που έχουν στα βιβλία τους.

Μπορούν οι τράπεζες να το κάνουν ή τουλάχιστον να πείσουν τις αγορές ότι θα το κάνουν με αναδιαρθρώσεις, πωλήσεις δανείων σε τρίτους και διαγραφές μέχρι το 2019;

Ισως, αλλά αμφιβάλλουμε.

Αν όμως κάτι μας έχει διδάξει η Ιαπωνία, αυτό είναι πως η άρση των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες από την πλευρά της προσφοράς στο να δίνουν νέα δάνεια δεν αρκεί.

Θα πρέπει να συνοδευθεί επίσης από κάποια τόνωση της ζήτησης για δάνεια από βιώσιμες επιχειρήσεις και ιδιώτες.

Χωρίς τραπεζική χρηματοδότηση, ο ρυθμός ανάπτυξης θα παραμείνει επίφοβος.

Dr. Money