O αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης

Οι φλεγματικοί Βρετανοί δεν είχαν Plan B σε περίπτωση που ψήφιζαν για έξοδο της χώρας τους από την ΕΕ, όπως τελικά έγινε.

Η έλλειψη προεργασίας καθιστά πιο δύσκολο το εγχείρημα και τους κινδύνους που το συνοδεύουν, τόσο για τη Βρετανία όσο και για την ΕΕ.

Όμως, αναλυτές και άλλοι παρατηρητές συμφωνούν ότι η μεγαλύτερη απειλή για το ευρωπαϊκό πρότζεκτ δεν είναι η Βρετανία αλλά η Ιταλία.

Με μια οικονομία σε ύφεση τα τελευταία χρόνια και σε στασιμότητα για μια δεκαετία πριν, η Ιταλία αποτελεί για πολλούς τον αδύναμο κρίκο της Ευρωζώνης και εν δυνάμει της ΕΕ.

Μερικοί αναφέρονται επίσης στη Γαλλία ή/και στην Ισπανία.

Όμως, σ' αυτή τη φάση η γειτονική μας χώρα συγκεντρώνει τα περισσότερα χαρακτηριστικά.

Πρώτον, έχει ένα ισχυρό λαϊκίστικο κόμμα, αυτό των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο, που κέρδισε μεγάλους δήμους της χώρας όπως της Ρώμης και του Τορίνο, στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές και θέλει να βγάλει την Ιταλία από το ευρώ.

Δεύτερον, η χώρα έχει δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση το φθινόπωρο και κοινή είναι η πεποίθηση ότι ο κ. Ρέντσι θα πρέπει να παραιτηθεί από πρωθυπουργός, αν η μεταρρύθμιση απορριφθεί.

Τρίτον και ίσως σημαντικότερο, η Ιταλία έχει υψηλό δημόσιο χρέος και ένα τραπεζικό σύστημα με ένα βουνό από μη εξυπηρετούμενα δάνεια που απειλεί την ανάκαμψη.

Οι εκτιμήσεις τα ανεβάζουν σε 360 δισ. ευρώ ή 18% του συνόλου, εκ των οποίων 200 δισ. πρέπει να τύχουν πιο άμεσης αντιμετώπισης.

Θα σταθούμε στον τρίτο παράγοντα, χωρίς να υποτιμάμε τους άλλους δύο, γιατί οι τράπεζες είναι πιο ευάλωτες στις συνθήκες που επικρατούν στις αγορές.

Πράττοντας έξυπνα, ο Ιταλός πρωθυπουργός εκμεταλλεύθηκε τις συνθήκες αναταραχής που επικράτησαν στις αγορές μετά το Brexit.

Πέτυχε λοιπόν να λάβει το πράσινο φως από την Κομισιόν για κρατική στήριξη στις τράπεζες της χώρας του, σύμφωνα με χθεσινές δηλώσεις κοινοτικών αξιωματούχων σε διεθνή πρακτορεία.

Τα ακριβή νούμερα δεν έχουν γίνει γνωστά, αν και προηγουμένως η κυβέρνηση μιλούσε για 40 δισ. ευρώ και άλλοι για πολύ μεγαλύτερο ποσό, που θα επιβαρύνει το δημόσιο χρέος.

Ένα ταμείο, ονόματι Altante, με κεφάλαια 5 δισ. ευρώ περίπου, που είχε στηθεί με τη βοήθεια των μεγάλων ιταλικών τραπεζών, δεν επαρκούσε.

Είχαν προηγηθεί της Κομισιόν, οι δηλώσεις της κ. Μέρκελ στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, για την ανάγκη προσκόλλησης στους νέους κανόνες της ΕΕ για τη διάσωση των τραπεζών.

Υπενθυμίζεται ότι οι νέοι κανόνες μεταθέτουν το βάρος της διάσωσης στους μετόχους και τους πιστωτές των τραπεζών, π.χ. ομολογιούχους, καταθέτες άνω των 100.000 ευρώ, από τους φορολογούμενους με το προηγούμενο καθεστώς.

Όμως, οι νέοι κανόνες φαίνεται να έχουν μεγαλύτερο πολιτικό κόστος, από τη στιγμή που οι ιταλικές τράπεζες έχουν πουλήσει δικά τους ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης σε πελάτες λιανικής.

Επιπλέον, οι τράπεζες έχουν δεσμούς με πολιτικά κόμματα. Η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα, η Banca Monte dei Paschi di Siena, έχει στενούς δεσμούς με το κεντροαριστερό που κυβερνά.

Αναμφισβήτητα, η παρατεταμένη καχεξία της ιταλικής οικονομίας έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία των κόκκινων δανείων.

Το πρόβλημα περιπλέκεται καθώς η Ιταλία έχει σχεδόν διπλάσιο αριθμό τραπεζικών καταστημάτων σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ, περίπου 64 στους 100.000 κατοίκους έναντι 37.

Η χώρα έχει κάπου 680 τράπεζες, με το μερίδιο αγοράς των πέντε μεγαλύτερων να ανέρχεται στο 40% έναντι 60% στην ευρωζώνη κατά μέσο όρο και 100% περίπου στην Ελλάδα.

Αναλυτές επισημαίνουν ότι θα χρειασθεί μεγάλη αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου, με συγχωνεύσεις, κλείσιμο καταστημάτων σε μεγάλη κλίμακα, εκτός της κεφαλαιακής ενίσχυσης, για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα.

Η ιταλική κυβέρνηση πιστεύει ότι θα τα καταφέρει, αν η ΕΕ της δώσει το πράσινο φως να ενισχύσει κεφαλαιακά τις τράπεζες, παραβαίνοντας τους κανόνες περί κρατικής ενίσχυσης.

Όμως, αυτό το εγχείρημα δεν οδηγεί απλώς σε αύξηση του ήδη υψηλού δημόσιου χρέους που ξεπερνά το 130% του ΑΕΠ.

Θα ενισχύσει επίσης τον εναγκαλισμό του τραπεζικού συστήματος με το κράτος, αν το σχήμα των κρατικών εγγυήσεων δεν πείσει τους ιδιώτες επενδυτές.

Σε κάθε περίπτωση, η Ιταλία μοιάζει και είναι ο μεγάλος άρρωστος της Ευρωζώνης.

Με δεδομένο το μέγεθος της οικονομίας της, είναι ο μεγαλύτερος εν δυνάμει κίνδυνος για το ευρωπαϊκό πρότζεκτ.

Dr. Money