Ο κόφτης... δαγκώνει!

Το πακέτο των έκτακτων μέτρων 2% του ΑΕΠ ή 3,6 δισ. ευρώ που ζητούν οι δανειστές για να συμφωνήσουν στην ελάφρυνση του χρέους αποτελεί το βασικό εμπόδιο στον δρόμο για την ολοκλήρωση μιας αξιολόγησης που έχει κρατήσει πάρα πολύ.

Ως γνωστόν, το ΔΝΤ φέρεται να προτιμά τον προσδιορισμό και τη νομοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων όπως η αύξηση του ΦΠΑ στον ηλεκτρισμό και στο νερό.

Όμως, η Αθήνα τα απορρίπτει, επικαλούμενη συνταγματικά κωλύματα, αν και ο πραγματικός λόγος είναι το περιβόητο πολιτικό κόστος.

Εχει κάνει λοιπόν σημαία της τον μηχανισμό αυτόματης δημοσιονομικής διόρθωσης ή κόφτη, όπως αποκαλείται ευρέως, γιατί προφανώς θεωρεί ότι δεν την εκθέτει πολιτικά στον ίδιο βαθμό με τη νομοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων.

Φυσικά, η ίδια ελπίζει ότι δεν θα χρειασθεί τελικά να κάνει χρήση του μηχανισμού.

Όμως, οι μηχανισμοί αυτού του είδους ενέχουν κάποια χαρακτηριστικά που καλό θα ήταν να γνωρίζουμε.

Κατ' αρχάς αποπολιτικοποιούν τη διαδικασία της δημοσιονομικής προσαρμογής.

Από τη στιγμή που θα προσδιορισθεί και πιστοποιηθεί η απόκλιση από τον δημοσιονομικό στόχο, ο μηχανισμός θα μπει σε λειτουργία, αποκλείοντας τις πολιτικές παρεμβάσεις που ευθύνονταν πολλάκις στο παρελθόν για τις καθυστερήσεις και τη δυστοκία.

Υπό αυτή την έννοια, οι δανειστές θα έπρεπε να είναι υπέρ ενός τέτοιου αυτόματου μηχανισμού, αν τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις.

Δεύτερον, ο μηχανισμός θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα και εξηγούμαστε.

Ας πούμε ότι πιστοποιείται μια απόκλιση της τάξης του 1 δισ. ευρώ από τον στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 1,75% του ΑΕΠ το 2017.

Το ερώτημα που γεννάται είναι πόσο θα πρέπει να μειωθούν οι δαπάνες ή να αυξηθούν οι φόροι για να κλείσει το χάσμα;

Η απάντηση είναι ότι εξαρτάται αφενός από τον πολλαπλασιαστή και αφετέρου από τον δείκτη ευαισθησίας (deficit sensitivity index ή DSI).

Αν μειώσουμε ορισμένες κατηγορίες δαπανών του προϋπολογισμού κατά 1 δισ. ευρώ συνολικά, το πιθανότερο είναι να ανακαλύψουμε ότι δεν αρκούν για να καλυφθεί η απόσταση του 1 δισ. ευρώ από τον δημοσιονομικό στόχο.

Αυτό συμβαίνει επειδή η μείωση των κρατικών δαπανών θα συμπιέσει τη συνολική ζήτηση, οδηγώντας πιθανόν σε ύφεση την οικονομία.

Αν ο πολλαπλασιαστής είναι ίσος με 1,5, τότε η μείωση των κρατικών δαπανών κατά 1 δισ. ευρώ θα συρρικνώσει το ονομαστικό ΑΕΠ κατά 1,5 δισ. ευρώ

Όμως, η ύφεση έχει αρνητικό αντίκτυπο στα φορολογικά και ασφαλιστικά έσοδα ενώ αυξάνει τις κοινωνικές δαπάνες για επιδόματα ανεργίας κ.τ.λ.

Ο δείκτης DSI δείχνει πόσο μεταβάλλεται το κρατικό έλλειμμα όταν αλλάζει το ΑΕΠ.

Αν ο DSI είναι ίσος με -0,25, η συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 1,5 δισ. ευρώ θα αυξήσει το κρατικό έλλειμμα κατά 375 εκατ. ευρώ (0,25 Χ 1,5 δισ.).

Όμως, το έλλειμμα είχε μειωθεί αρχικά κατά 1 δισ. ευρώ λόγω των αυτόματων περικοπών στις δαπάνες.

Επομένως, η καθαρή επίπτωση στο κρατικό έλλειμμα λόγω των περικοπών στις δαπάνες είναι 625 εκατ. ευρώ. (1 δισ. ευρώ - 375 εκατ.).

Για να επιτευχθεί ο δημοσιονομικός στόχος και να μην υπάρχει απόκλιση, η αρχική μείωση δαπανών θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 1 δισ. ευρώ.

Εξυπακούεται ότι υπεισέρχονται κι άλλοι παράγοντες στους υπολογισμούς, π.χ. η νομισματική πολιτική, αλλά η βασική ιδέα παραμένει ίδια.

Οι μειώσεις δαπανών ή/και αυξήσεις φόρων θα είναι λογικά μεγαλύτερες από το δημοσιονομικό χάσμα που θέλουν να κλείσουν.

Γι' αυτό τον λόγο λέμε πως ο κόφτης είναι δίκοπο μαχαίρι.

Dr. Money