Τι είναι η θερμική καταπόνηση και πώς θα προστατευτούμε

Ο καύσωνας διαρκείας, που επικρατεί σε μεγάλο μέρος της χώρας, απειλεί με κατάρριψη το ρεκόρ του «Κλέονα» που εκδηλώθηκε πέρυσι στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου και καταγράφηκε ως ο μεγαλύτερος καύσωνας σε διάρκεια στη γνωστή μετεωρολογική ιστορία της χώρας. Ηλικιωμένοι, άτομα με υποκείμενα προβλήματα υγείας και ορισμένες ομάδες εργαζόμενων σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στον κίνδυνο της θερμικής καταπόνησης.

Ο Ανδρέας Φλουρής, καθηγητής φυσιολογίας στο ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAMELAB, εξηγεί στο iatronet.gr πώς επηρεάζει τα συστήματα του οργανισμού η έκθεση στη ζέστη και στον ήλιο, δημιουργώντας απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις και πώς μπορούμε να προστατευτούμε. Παράλληλα, προτείνει τη λήψη μέτρων από το υπουργείο Εργασίας, που περιλαμβάνουν μεσημεριανή παύση εργασιών σε ορισμένες κατηγορίες επαγγελμάτων και ειδική μέριμνα για τους εργαζόμενους όπου αυτό δεν είναι εφικτό.

Όταν ο οργανισμός ανάβει το air condition

Όταν αυξάνεται η θερμοκρασία του περιβάλλοντος αυξάνεται και η θερμοκρασία του σώματος, το οποίο αντιδρά με συγκεκριμένο τρόπο, με το καρδιαγγειακό σύστημα να ανεβάζει «στροφές» προκειμένου να ανταποκριθεί. «Αν το παρομοιάζαμε με ένα αυτοκίνητο, θα λέγαμε πως είναι σαν να ανάβουμε το air contition και εκεί που πήγαινε στο ρελαντί βλέπουμε να ανεβαίνει ο δείκτης στο στροφόμετρο», λέει χαρακτηριστικά ο κ.Φλουρής και εξηγεί: «Ο οργανισμός μας, στην προσπάθειά του να αποβάλλει αυτή τη θερμότητα, αρχίζει να διοχετεύει αίμα και στο δέρμα μας, εκτός από τον εγκέφαλο και τα άλλα όργανα, ώστε να κρυώσει και να επιστρέψει πιο κρύο. Αυτή είναι μια επιπλέον δουλειά, η οποία αυξάνει πολύ το καρδιαγγειακό στρες. Αυξάνει τον καρδιακό παλμό και μειώνει την αρτηριακή πίεση».

Αν αυτό συνεχιστεί, αρχίζουμε να ιδρώνουμε. «Ο ιδρώτας είναι νερό από το αίμα μας. Όσο το αποβάλλουμε αφυδατωνόμαστε και έχουμε λιγότερο αίμα για να χρησιμοποιήσουμε. Έτσι, η καρδιά ανεβάζει ακόμη παραπάνω παλμούς για το έργο που πρέπει να κάνει. Είναι σαν να κάνει σωματική άσκηση», λέει ο καθηγητής, προσθέτοντας πως αυτό είναι επιβαρυντικό και επικίνδυνο για ορισμένες ομάδες πληθυσμού με χρόνιες παθήσεις, όπως καρδιαγγειακά, παχυσαρκία, διαβήτη, αναπνευστικές παθήσεις, καθώς και άτομα μεγάλης ηλικίας. «Επειδή η φυσιολογία μας στρεσάρεται πάρα πολύ με τη ζέστη, αν υποβόσκει κάτι, αν κάποιο σύστημα δεν λειτουργεί πολύ καλά, αυτό ξυπνάει και δημιουργεί προβλήματα».

«Αχίλλειος πτέρνα» το νευρικό σύστημα

Μπορεί το καρδιαγγειακό να επηρεάζεται με περισσότερο στρες στην προσπάθειά του να δροσίσει τον οργανισμό, αλλά η «αχίλλειος πτέρνα» του οργανισμού είναι το νευρικό μας σύστημα, το οποίο καταρρέει πρώτο, όπως επισημαίνει ο κ.Φλουρής.

«Άνθρωποι που παθαίνουν αυτό που λέμε θερμοπληξία, λιποθυμούν ή είναι σε ντελίριο, βλέπουν πράγματα, μιλούν δυνατά χωρίς λόγο, αρχίζουν να τραυλίζουν, δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν καλά τα χέρια και τα πόδια, γιατί το νευρικό σύστημα καταρρέει», αναφέρει και συμπληρώνει: «Πέφτουν κάτω και αν είναι μόνοι τους δεν μπορεί κανείς να τους βοηθήσει. Έχουμε βρει πως αν κάποιος καταφέρει να τους ψύξει σε μισή ώρα, οι άνθρωποι σε δύο ώρες θα είναι σπίτι τους χωρίς πρόβλημα. Αν όμως μείνουν για πάνω από μια ώρα σε αυτή την κατάσταση, κάθε λεπτό που περνάει μειώνει τη δυνατότητα επιβίωσης».

Μόνο τον Ιούνιο καταγράφηκαν στην Ελλάδα αρκετές περιπτώσεις ανθρώπων που πήραν λάθος αποφάσεις και αυτό τους στοίχισε τη ζωή, παρατηρεί ο ίδιος, αναφέροντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τον δημοσιογράφο του BBC, Μάικλ Μόσλει, που βρήκε τραγικό θάνατο στη διάρκεια πεζοπορίας στη Σύμη. «Αν επιλέξουμε να κάνουμε κάποια σωματική δραστηριότητα σε συνθήκες ζέστης, πρέπει να το γνωρίζουμε πολύ καλά και ποτέ να μην είμαστε μόνοι. Ο άνθρωπος αυτός βρέθηκε δίπλα σε beach bar. Αν κάποιος τον έβλεπε και του έδινε νερό μπορεί να σωζόταν».

Κατά τα άλλα, τα γνωστά σε όλους μέτρα αυτοπροστασίας από τον καύσωνα περιλαμβάνουν αποφυγή έκθεσης στη ζέστη και στον ήλιο, ενυδάτωση, κατάλληλα ανοιχτόχρωμα φαρδιά ρούχα και ελαφρά διατροφή που θα περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά. Το αλκοόλ δεν έχει άμεση επίπτωση, αλλά η αποφυγή του συνιστάται επειδή σχετίζεται κυρίως με τη νοητική μας ικανότητα να κάνουμε αυτό που πρέπει να προστατευτούμε.

Μέτρα προστασίας εργαζόμενων

Άνθρωποι που εργάζονται σε εξωτερικό περιβάλλον, όπως στη γεωργία, στις κατασκευές, στο στήσιμο εκδηλώσεων και συναυλιών, διανομείς, εργαζόμενοι στον τουρισμό κ.ά., αλλά και σε εσωτερικές εργασίες, όπως σε κουζίνες εστιατορίων, σε καθαριστήρια ξενοδοχείων, μεγάλα εργοστάσια κ.α. είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στις ακραίες θερμοκρασίες και χρήζουν ειδικής προστασίας.

Ομάδα εργασίας, που συστάθηκε το 2017 από το Υπουργείο Εργασίας, με συμμετοχή του κ.Φλουρή, έχει επεξεργαστεί οδηγίες και μέτρα προστασίας, που μέχρι σήμερα έχουν τη μορφή συστάσεων. «Οι οδηγίες βγήκαν το 2021, τις εφαρμόσαμε τοπικά τα καλοκαίρια, πήραμε ανατροφοδότηση από εργαζόμενους και εργοδότες, κάναμε τις απαραίτητες βελτιώσεις. Ελπίζω ότι αυτό το καλοκαίρι θα το υιοθετήσουν ως νομοθεσία, απ΄ ότι ακούω υπάρχει αυτή η διάθεση», σχολιάζει ο καθηγητής.

Ο ίδιος θεωρεί αναγκαία τη λήψη μέτρων, όπως η διακοπή εργασιών τις μεσημεριανές ώρες σε κατασκευές, διανομές, ναυπηγοεπισκευαστικές ζώνες, μεγάλα εργοστάσια και αλλού. Σε δραστηριότητες που αυτό δεν είναι εφικτό, όπως ο τουρισμός, προβλέπονται μέτρα όπως συχνά διαλείμματα, διαχωρισμός των εργαζόμενων σε ομάδες με εναλλαγές μεταξύ τους σε διαφορετικά πόστα, αυξημένη ενυδάτωση, κατάλληλα ρούχα κ.ά.

«Το 2019 μας είχαν καλέσει στο Κατάρ, όπου κατασκεύαζαν τα γήπεδα για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου. Υπήρχε η οδηγία για μη εργασία από τις 12 μέχρι τις 3. Εμείς τους δείξαμε πως αν φροντίσεις τον εργαζόμενο με απαραίτητα μέτρα μπορεί να είναι πιο ασφαλής δουλεύοντας αυτές τις ώρες παρά αν δουλεύει τις υπόλοιπες ώρες, χωρίς να τους προσέξεις», καταλήγει ο κ.Φλουρής.