Τι δίδαξε η βαθύτερη κρίση των τελευταίων 75 ετών στους ακαδημαϊκούς και τους πολιτικούς ;

Το ερώτημα αυτό προσπάθησε να απαντήσει ο Ολιβιέρ Μπλανσάρ, σε φόρουμ που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο London School of Economics.

Όπως μεταδίδει η Wall Street Journal, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ αναφέρθηκε σε πέντε "μαθήματα" από την κρίση:

1. Ταπεινότητα

Η γενιά που γεννήθηκε μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και γνώρισε την ομαλή οικονομικά περίοδο του 1987 – 2007, πίστευε ότι δεν θα επαναληφθεί ποτέ μια μεγάλη κρίση όπως αυτή του 1929.

Θεωρούσε ότι ο κόσμος θα γινόταν διαρκώς καλύτερος, όχι μόνο στην οικονομία αλλά σε όλους τους τομείς.

Η κρίση του 2008 απέδειξε σύμφωνα με τον κ. Μπλανσάρ ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται και ότι οικονομολόγοι θα πρέπει να είναι πιο ταπεινοί στις διακηρύξεις τους.

2. Η μεγάλη σημασία του χρηματοπιστωτικού συστήματος

Η κρίση του 2008 απέδειξε ότι η οικονομική ανάλυση πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της τις λεπτομέρειες του ρυθμιστικού πλαισίου και της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Όπως σημείωσε ο κ. Μπλανσάρ, όταν ξέσπασε η πετρελαϊκή κρίση τη δεκαετία του 1970, οι οικονομολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν χρειάζεται να κατανοήσουν την ακριβή λειτουργία της αγοράς πετρελαίου. Πίστεψαν ότι είναι αρκετό να αντιμετωπίσουν το πετρελαϊκό σοκ ως ένα οποιοδήποτε μακροοικονομικό σοκ.

Η κατάρρευση της Lehman δίδαξε τους οικονομολόγους ότι δεν μπορεί να γίνει το ίδιο και για το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Στο χρηματοπιστωτικό σύστημα πραγματοποιούνται εκατομμύρια μικρά σοκ και στρεβλώσεις, καθιστώντας αναγκαία μια πιο εξειδικευμένη ανάλυση και αντιμετώπιση.

3. Ο μεγάλος βαθμός διασύνδεσης

Η κρίση ξεκίνησε στις ΗΠΑ και πέρασε τον Ατλαντικό μέσε λίγες μόλις μέρες. Οι οικονομολόγοι δεν είχαν συνειδητοποιήσει πλήρως το μέγεθος της πολυπλοκότητας της διασυνοριακής διασύνδεσης μεταξύ πιστωτών και οφειλετών.

Το γεγονός ότι έχουν γραφτεί τόσα πολλά τις τελευταίες μέρες για την Κύπρο, αποδεικνύει πως ότι συμβαίνει σε μια μικρή χώρα δεν μπορεί να αφήνει αδιάφορο τον υπόλοιπο κόσμο.

4. Αμφισβήτηση των μακρο-προληπτικών νομισματικών και δημοσιονομικών εργαλείων

Είναι ξεκάθαρο ότι τα παραδοσιακά νομισματικά και δημοσιονομικά εργαλεία δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των πολύ συγκεκριμένων προβλημάτων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Αυτό οδήγησε στην εξέλιξη των μακρο-προληπτικών εργαλείων (macro-prudential tools), τα οποία θεωρητικά μπορούν να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένα προβλήματα στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Αν υπάρχει πρόβλημα κάπου, οι ρυθμιστικές αρχές μπορούν να το αντιμετωπίσει με ένα συγκεκριμένο εργαλείο, χωρίς να χρησιμοποιήσουν την πολιτική των επιτοκίων.

Σύμφωνα με τον κ. Μπλανσάρ η κρίση έδειξε ότι τα εργαλεία αυτά αποδίδουν, αλλά όχι όσο αποτελεσματικά θα έπρεπε.

5. Η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών δεν είχε σχεδιαστεί για αυτό που πρέπει να κάνουν σήμερα οι κεντρικές τράπεζες.

Μια από τις μεγάλες κατακτήσεις των τελευταίων 20 ετών είναι ότι οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες έχουν γίνει ανεξάρτητες από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις.

Σύμφωνα με τον κ. Μπλανσάρ, ένας λόγος που οι κεντρικές τράπεζες κέρδισαν αυτή την ανεξαρτησία, είναι γιατί η αποστολή τους και τα εργαλεία που είχαν στη διάθεση τους ήταν ξεκάθαρα. Η αποστολή ήταν ο πληθωρισμός και τα εργαλεία τα επιτόκια.

Ωστόσο, από τη στιγμή που οι κεντρικές τράπεζες απέκτησαν πολλές περισσότερες ευθύνες και εργαλεία, το ζήτημα της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών εγείρει ζήτημα δημοκρατικού ελλείμματος και συγκέντρωσης υπερβολικής εξουσίας