Τα όρια αντοχής της ευρωζώνης δοκιμάζει ήδη η Ιταλία μετά τις δραματικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών.

Με το κόστος δανεισμού να έχει εκτιναχθεί σε μη διαχειρίσιμο επίπεδο, την πολιτική κατάσταση να είναι ιδιαίτερα ρευστή και τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς (ΕΚΤ, EFSF) να μην μπορούν αυτήν τη χρονική στιγμή να δώσουν αποφασιστική απάντηση, η επόμενη φάση της κρίσης, που όλοι απεύχονταν, είναι γεγονός, ενώ ήδη διαφαίνεται η μετάσταση σε Ισπανία και Γαλλία, όπου το κόστος δανεισμού ενισχύεται σε νέα ρεκόρ.

Κατά τη σημερινή κρίσιμη δημοπρασία 12μηνων εντόκων, η Ιταλία άντλησε μεν τα 5 δισ.ευρώ, όπως αναμενόταν, αλλά η εκτόξευση του επιτοκίου ήταν εντυπωσιακή. Συγκεκριμένα το κόστος δανεισμού αναρριχήθηκε στο υψηλότερο επίπεδο απο το 1997, αγγίζοντας το 6,087% ενώ κατά την προηγούμενη αντίστοιχη δημοπρασία του Οκτωβρίου είχε διαμορφωθεί στο 3,57%.

Την ίδια ώρα, στη δευτερογενή αγορά, η απόδοση του ιταλικού 10ετούς υποχώρησε έως και το 6,96% από το 7,35% νωρίτερα, του 5ετούς στο 7,17% από 7,73% (624 μ.β.) και του 2ετούς στο 6,65% από 7,65% (627 μ.β.) εν μέσω δεύτερης μέρας επιθετικών αγορών στα 2ετή και 3ετή ομόλογα από την ΕΚΤ. 

Ωστόσο, ο Klaas Knot, μέλος του ΔΣ της κεντρικής τράπεζας δήλωσε σήμερα στην ολλανδκή βουλή ότι η ΕΚΤ έχει κάνει ότι μπορεί, αλλά δεν μπορεί να παρέμβει περαιτέρω στην κρίση χρέους της ευρωζώνης. "Είναι ευθύνη των κυβερνήσεων", τόνισε, προσθέτοντας ότι η αισθάνεται ότι η παρέμβαση της ΕΚΤ έχει περιορισμένες επιπτώσεις.

Ο Peter Praet, επίσης μέλος της ΕΚΤ, δήλωσε ότι η κεντρική τράπεζα δεν θα έπρεπε να παρεμβαίνει στις αγορές για να διατηρήσει το δημοσιονομικό σύστημα μιας χώρας.


Αγώνας δρόμου για επικύρωση μεταρρυθμίσεων και κυβέρνηση τεχνοκρατών

Ο στενός του συνεργάτης και γενικός γραμματέας της παράταξης του Καβαλιέρε Ατζελίνο Αλφάνο σε τηλεοπτική του συνέντευξη το βράδυ της Τετάρτης, δήλωσε πως ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι θα παραιτηθεί την Κυριακή ή το αργότερο τη Δευτέρα, ενώ εντείνονται οι πιέσεις εντός και εκτός Ιταλίας για μία κυβέρνηση τεχνοκρατών.

Οι πολιτικές εξελίξεις αναμένεται να είναι ραγδαίες. Την Παρασκευή το πρωί, ο καβαλιέρε συναντάται με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χ. Β. Ρομπάι, τη στιγμή που ο Μάριο Μόντι, επικρατέστερος για να ηγηθεί μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας, θα παραμείνει τελικώς στη Ρώμη το Σαββατοκύριακο, ακυρώνοντας παρουσία του σε συνέδριο, μετά από αίτημα του προέδρου Τζ. Ναπολιτάνο.  

Παράλληλα, το Reuters αναφέρεται σε συνάντηση του Μ. Μόντι με τον πρόεδρο της Ιταλίας αλλά και τον κ. Τζιανφράνκο Φίνι, πρόεδρο της Κάτω Βουλής της Ιταλίας, σήμερα το βράδι.

Αρχικά, ο Καβαλιέρε δεσμεύθηκε να παραιτηθεί, επιλέγοντας όμως τον δρόμο των πρόωρων εκλογών, οι οποίες ζήτησε να διεξαχθούν τον Φεβρουάριο. Οι αντιδράσεις, όμως, ήταν άμεσες εντός και εκτός Ιταλίας. Ακόμη και η κ. Christine Lagarde, η επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, επεσήμανε ότι απαιτείται πολιτική σαφήνεια στην Ιταλία.

Παράλληλα, οι σύνδεσμοι επιχειρήσεων και βιομηχανιών της χώρας ζήτησαν άμεση λύση, με σύσταση κυβέρνησης εθνικής ενότητας, όπως και η αντιπολίτευση, η οποία μάλιστα επιδιώκει επικύρωση των μεταρρυθμίσεων που ζητά η Ε.Ε. μέχρι τη Δευτέρα 14 Νοεμβρίου.

Ο κ. Τζιανφράνκο Φίνι, πρόεδρος της Κάτω Βουλής της Ιταλίας, δήλωσε πως το πακέτο των μεταρρυθμίσεων θα επικυρωθεί το αργότερο μέχρι την Κυριακή, σε μία μαζική τροποποίηση του προϋπολογισμού για το 2012.

Παράλληλα, δημοσιεύματα του ξένου Τύπου αναφέρουν πως αναζητείται λύση για κυβέρνηση εθνικής ενότητας, με πρωθυπουργό τεχνοκράτη και μη εκλεγμένο. Ο Πρόεδρος της Ιταλίας, Τζ. Ναπολιτάνο, φέρεται να στρέφεται στο πρόσωπο του κ. Μάριο Μόντι, του πρώην Ιταλού επιτρόπου και διεθνώς αναγνωρισμένου οικονομολόγου. Το γεγονός ότι ο κ. Ναπολιτάνο επέλεξε αυτήν τη χρονική στιγμή να ορίσει ισόβιο γερουσιαστή τον κ. Μόντι ερμηνεύεται ως σαφής ένδειξη των προθέσεών του.

Οι Financial Times αναφέρουν ένα διαφορετικό σενάριο, βάσει του οποίου ο κ. Μόντι θα αναλάβει καθήκοντα υπουργού Οικονομικών σε κυβέρνηση του κ. Τζουλιάνο Αμάτο, πρώην πρωθυπουργού της χώρας.

Οι εξελίξεις αυτές βοήθησαν στο να μειωθούν τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων. Το 10ετές βρίσκεται στο 7% αφού προηγουμένως είχε αναρριχηθεί ακόμα και πάνω από το 7,4%.

Olli Rehn: Το πακέτο των μεταρρυθμίσεων δεν είναι αρκετό

Ο κ. Olli Rehn από την πλευρά του, πάντως, σήμερα προέβη σε νέες προειδοποιήσεις, λέγοντας μάλιστα ότι το πακέτο των μεταρρυθμίσεων που τόσο επειγόντως προωθεί σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος της Ιταλίας δεν είναι επαρκές "σε ορισμένους τομείς όπως η ανταγωνιστικότητα". Ο Ευρωπαίος επίτροπος επισήμανε και ορισμένα ιδιαίτερα ανησυχητικά στοιχεία. Επισήμανε πως η μέση διάρκεια των ιταλικών ομολόγων είναι 7 χρόνια. "Κατά συνέπεια, αύξηση των αποδόσεων κατά 1% συνεπάγεται αύξηση των κρατικών δαπανών κατά 0,2% τον επόμενο χρόνο και αρνητικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ κατά 1% μέσα στα επόμενα τρία χρόνια", δήλωσε.

Η χθεσινή κατάρρευση

Χθες η αγορά ομολόγων της γειτονικής χώρας εμφάνισε σημάδια κατάρρευσης. Καθώς είχε προηγηθεί η πολιτική κρίση της Δευτέρας (απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από τον Μπερλουσκόνι και αναγγελία παραίτησης), θρυαλλίδα αποτέλεσε η απόφαση δύο εταιριών εκκαθάρισης να αυξήσουν τα margins στο ιταλικό χρέος.

Αρχικά, η βρετανική LCH.Clearnet ανέβασε το margin. Για τίτλους που ωριμάζουν σε 7 - 10 χρόνια διαμορφώνεται πλέον στο 11,65%. Γι' αυτούς διάρκειας 10 - 15 ετών στο 11,8% και για ομόλογα που λήγουν σε 15 - 30 χρόνια έφτασε στο 15%. Ακολούθησε η CC&G. 

Η αγορά αντέδρασε αμέσως στέλνοντας τα επιτόκια του 10ετούς τίτλου, τα οποία εκείνη τη στιγμή βρίσκονταν στα όρια του 7%, στο 7,4%.

Τα κρίσιμα τεστ

Ήδη από σήμερα η ιταλική οικονομία θα κληθεί να αποδείξει ότι μπορεί να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο χρέος της. Μετά τη σημερινή έκδοση των εντόκων, η πραγματική δοκιμασία είναι στις 14 Νοεμβρίου. Τότε έχει προγραμματιστεί η έκδοση 5ετών ομολόγων.

Σύμφωνα με τον κ. Gianluca Ziglio, στρατηγικό αναλυτή της UBS, το υπουργείο Οικονομικών της χώρας έχει αποθέματα ύψους 35 δισ. ευρώ, γεγονός που επιτρέπει αλλαγές στο πρόγραμμα άντλησης νέων κεφαλαίων.

Τα περιθώρια, όμως, δεν είναι πολύ μεγάλα. Κατά την Daiwa Securities, η χώρα καλείται να αναχρηματοδοτήσει χρέος 30,5 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο και περαιτέρω 20,5 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο.

Με το συνολικό χρέος να φτάνει το 1,9 τρισ. ευρώ, η Ιταλία αντιμετωπίζει και ωριμάνσεις ομολόγων ύψους 200 δισ. ευρώ το 2012, χρονιά όπου πρέπει να αναχρηματοδοτήσει και έντοκα γραμμάτια ύψους 108 δισ. ευρώ.

Από την άλλη πλευρά, αν το κόστος δανεισμού της μείνει σε επίπεδα πάνω του 7,5%, η Ρώμη θα πρέπει να επιτυγχάνει πρωτογενές πλεόνασμα 6% μόνο για να κρατήσει το χρέος της στα σημερινά επίπεδα! Και αυτό αν καταφέρει να πιάσει τις σημερινές προβλέψεις για την ανάπτυξη...

Τα μηνύματα των ομολόγων

Οι αγορές στη χθεσινή συνεδρίαση έστειλαν μια σειρά σήματα συναγερμού:

• Η απόδοση του ιταλικού δεκαετούς έκλεισε στο 7,26%, ενώ νωρίτερα εκτινάχθηκε έως το 7,477% (πάνω από τις 580 μ.β. το spread), επίπεδο στο οποίο η Πορτογαλία και η Ελλάδα είχαν προσφύγει σε πακέτα στήριξης.

• Η απόδοση του 2ετούς έφτασε στο 7,234%, με υψηλό ημέρας το 7,489%, αποτυπώνοντας την αντιστροφή της επιτοκιακής καμπύλης. Αυτή η εξέλιξη υποδηλώνει τους φόβους των αγορών για σύντομη χρεοκοπία της χώρας. Η διαφορά του 2ετούς τίτλου της Ιταλίας έναντι του αντίστοιχου γερμανικού (spread) έφτασε τις 710 μονάδες βάσης.

Στο 7,69% διαμορφώνεται η απόδοση του ιταλικού πενταετούς, ενώ και τα ασφάλιστρα κινδύνου, τα CDSs, της Ιταλίας στην 5ετία διαμορφώθηκαν στις 543 μονάδες βάσης.

Εμφανίστηκαν επιπτώσεις σε επίπεδο εμπορευσιμότητας. Η ψαλίδα μεταξύ των τιμών αγοράς και πώλησης μεγάλωσε σε όλες τις ωριμάνσεις, και ειδικά στους βραχυχρόνιους τίτλους. Για παράδειγμα, χθες στο 2ετές το bid ήταν σε τιμές οι οποίες έδιναν απόδοση 7,269% και το ask στο 6,923%. Στο 10ετές το bid ήταν στο 7,247% και το ask στο 7,148%.

Το δίλημμα και τα αδιέξοδα της ΕΚΤ

Με την κατάσταση να απειλεί να βγει εκτός ελέγχου, η ΕΚΤ προχώρησε χθες εκ νέου σε αγορές 2ετών και 10ετών ιταλικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Υπό την πίεση να σταματήσει η κατάρρευση των τιμών, οι αγορές αυτές ήταν επιθετικές, λένε traders.
Ωστόσο, ούτε αυτές οι κινήσεις ήταν αρκετές για να ανακόψουν την άνοδο των -αντιστρόφως κινούμενων με τις τιμές- αποδόσεων.

Με δεδομένα ότι το EFSF δεν θα είναι έτοιμο να αναλάβει δράση πριν από τον Δεκέμβριο -το νωρίτερο- και οι δυνάμεις του είναι ούτως ή άλλως περιορισμένες, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Υπάρχουν πιέσεις να προχωρήσει σε μεγαλύτερης κλίμακας αγορές τίτλων, στο πλαίσιο του προγράμματος που εδώ και μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη και για το οποίο έχουν ήδη διατεθεί 185 δισ. ευρώ. Υπολογίζεται ότι για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στην Ιταλία, στην Ισπανία και σε όποια άλλη χώρα χρειαστεί βοήθεια (το Βέλγιο και η Γαλλία μπορεί να είναι οι επόμενες) απαιτούνται αγορές 1 τρισ. ευρώ.
 
Εδώ όμως είναι το πρόβλημα: η ΕΚΤ θα πρέπει να αναθεωρήσει σημαντικές στρατηγικές επιλογές, σε μια χρονική στιγμή όπου από τη Γερμανία ασκούνται τεράστιες πιέσεις να μην το πράξει.

Πρακτικά, η ΕΚΤ για να δώσει αποφασιστική λύση στο πρόβλημα θα πρέπει να υιοθετήσει στρατηγική εκτύπωσης χρήματος, μιμούμενη την αμερικανική FED.

Έως σήμερα η ΕΚΤ έκανε κάτι διαφορετικό: προχωρούσε μεν σε αγορές ομολόγων προβληματικών χωρών, δίνοντας έτσι ρευστότητα στην αγορά, την ίδια στιγμή όμως «αποστείρωνε» αυτές τις αγορές, προσελκύοντας καταθέσεις από το τραπεζικό σύστημα.

Πρακτικά, δηλαδή, το χρήμα που έριχνε στην αγορά, από τη μία πλευρά, το μάζευε από την άλλη…

Αν οι αγορές πολλαπλασιαστούν, η τακτική αυτή δεν θα μπορεί να συνεχιστεί και η ΕΚΤ θα μπει στη λογική της εκτύπωσης χρήματος (quantitative easing).

Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η ΕΚΤ διαθέτει περίπου 500 δισ. ευρώ για τη νομισματική της πολιτική και τις χορηγήσεις στις ευρωπαϊκές τράπεζες, εκ των οποίων τα 200 δισ. ευρώ είναι «παρκαρισμένα» στην ίδια.

Με αυτό το δεδομένο, το ποσό που απομένει είναι περίπου 300 δισ. ευρώ. Δεδομένου ότι η ΕΚΤ έχει ήδη διαθέσει 185 δισ. ευρώ για το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, απομένουν σχεδόν 115 δισ. ευρώ για κινήσεις που δεν θα μεταφραστούν ως εκτύπωση χρήματος.