Πριν καλά-καλά στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας που πέτυχαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου, έγινε ξεκάθαρο ότι αυτή δεν είναι αρκετή. Με τους επενδυτές να φοβούνται πλέον όλο και περισσότερο την Ιταλία, πληθαίνουν οι εκτιμήσεις ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ θα πρέπει να παίξουν έναν ακόμα μεγαλύτερο ρόλο.

"Θα είναι όμως αρκετό αυτό;", διερωτάται στο κύριο άρθρο η ιστοσελίδα της γερμανικής εφημερίδας Spiegel.

Η παγκόσμια δημόσια εκτίμηση αναφορικά με τις προσπάθειες της Ευρώπης να σώσει το νόμισμά της είναι ότι «έγιναν πολύ λίγα πολύ αργά». Και οι ενδείξεις είναι ότι η κατάσταση θα παραμείνει έτσι.

Η εβδομάδα του δράματος κορυφής

Η ευρωζώνη έζησε ίσως την πιο γελοία εβδομάδα από τότε όπου ξεκίνησε η κρίση: Ένα ελληνικό δημοψήφισμα που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα, για να ανακληθεί την Πέμπτη, μία υπόσχεση για κυβέρνηση εθνικής ενότητας στην Αθήνα που δόθηκε την Παρασκευή, για να ακολουθήσει η παραίτηση του Γιώργου Παπανδρέου την Κυριακή. Οι καταστάσεις άλλαζαν από λεπτό σε λεπτό και ακόμα δεν υπάρχει λόγος για αισιοδοξία.

Η Ελλάδα θα κρατήσει προς το παρόν το ευρώ ως νόμισμά της - αυτό είναι σίγουρο. Όμως, είναι εξίσου ξεκάθαρο ότι η διατήρηση του ευρώ ως νομίσματος ούτε θα εγγυηθεί την οικονομική ευρωστία της ούτε θα διασφαλίσει το μέλλον του κοινού νομίσματος. Αντιθέτως, υπάρχουν αυξανόμενες αμφιβολίες στις χρηματοοικονομικές αγορές ως προς το αν οι αποφάσεις του Οκτωβρίου θα είναι αρκετές.

Και αυτό διότι αυτό που πριν από μία εβδομάδα χαιρετιζόταν ως υπέρβαση πλέον θεωρείται ότι έγινε με... μισή καρδιά και πως ήταν… μισοψημένο. Σχεδόν κανένας πολιτικός ή οικονομικός ειδήμονας δεν πιστεύει ότι η Ελλάδα μπορεί να αναμορφωθεί στο πλαίσιο του τελευταίου σχεδίου των Βρυξελλών. Και πλέον υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες και για την Ιταλία, όπου τα επιτόκια των ομολόγων άγγιξαν νέα επίπεδα-ρεκόρ, ενώ οι διαχειριστές του EFSF δεν είναι πρόθυμοι να ρισκάρουν στροφή στις διεθνείς αγορές. Η σχεδιαζόμενη έκδοση ενός νέου ομολόγου του EFSF ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή.

Και στη σύνοδο του G20 το συμπέρασμα ήταν ότι χρειάζονται πολύ πιο ριζοσπαστικά μέτρα. Το ΔΝΤ και η ΕΚΤ θα αναλάβουν τη διαχείριση της κρίσης χρέους μελλοντικά, ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα της Γερμανίας δεν αποτελούν πλέον «ιερόν άβατον».

«Τρέξτε να σωθείτε»

Το σύνθημα που ακούγεται τώρα στην Ευρώπη είναι ένα: «Τρέξτε να σωθείτε» ("Run for your lives"). Και δεν ισχύει μόνο για τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρίες, που πωλούν ομόλογα της νότιας Ευρώπης σαν παλαβές, αλλά και για τους κοινούς καταθέτες. Οι τραπεζίτες και οι αρχές έχουν εντοπίσει νευρικές αναλήψεις κεφαλαίων σε όλη την Ευρώπη, με την έξοδο κεφαλαίων από την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα σε πλήρη εξέλιξη.

Και δυστυχώς οι επενδυτές δεν έχουν άδικο. Πρόσφατη έρευνα του γερμανικού ινστιτούτου Ifo πάνω στις μεταβολές των τιμών εγχώριων αγαθών και υπηρεσιών στις χώρες της Μεσογείου έδειξε πώς συστηματικά καταστράφηκε η ανταγωνιστικότητά τους. Αντιθέτως, οι τιμές αυξήθηκαν στη Γερμανία μόνο κατά 9% την ίδια περίοδο. Οι μισθολογικές και οι κοινωνικές πολιτικές είναι κύριος λόγος γι' αυτές τις διαφορές.

Οι πραγματικές αιτίες για τις μεγάλες πιέσεις που υφίσταται το ευρώ οφείλονται σε αυτούς τους λόγους και εξηγούν γιατί δεν μπορούσε η σύνοδος κορυφής της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες να βρει μια διαρκή λύση.

Και πράγματι, πολλοί οικονομολόγοι αμφισβητούν ότι με εκείνη τη συμφωνία θα μπορέσει το ταμείο διασώσεων να γίνει πιο αποδοτικό και να δώσει νέα προοπτική στο χρέος της Ελλάδας και όλης της Ευρώπης. Τα ποσά είναι τεράστια και τα σχέδια αναδιοργανώσεων αμφισβητούμενα.

Το ίδιο ισχύει και για τη σκέψη για αύξηση του ταμείου διασώσεων σε επίπεδο τρισεκατομμυρίων ευρώ. Ακόμη κι αν υλοποιούνταν, θα ήταν αμφίβολο αν αυτά τα ποσά θα μπορούσαν να διασώσουν την Ιταλία, η οποία βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Όσο η ιταλική πολιτική παραμένει αναξιόπιστη, θα συνεχίζονται οι φόβοι ότι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης θα γίνει δεύτερη Ελλάδα.

Η τελική λύση

Στη συνέχεια, το δημοσίευμα αναφέρεται εκτενώς στα παρασκήνια της συνόδου κορυφής του G20 στις Κάννες, όπου συζητήθηκαν ποικίλες λύσεις για την αξιοποίηση, μεταξύ άλλων, συναλλαγματικών αποθεμάτων της ΕΚΤ ή των SDRs του ΔΝΤ, στις οποίες έθεσε βέτο η γερμανική Bundesbank.

Η ατελέσφορη αυτή σύνοδος κορυφής δείχνει ότι η κρίση του ευρώ φτάνει στο τέλος. Πολλές από τις υποσχέσεις που δόθηκαν όταν δημιουργήθηκε το ενιαίο νόμισμα έχουν αναιρεθεί.

Μένει μόνο να απαντήσει η γερμανική κυβέρνηση στο ερώτημα εάν θα προασπιστεί τη νομισματική ενοποίηση ή αν θα έχει σταθερό νόμισμα. Δεν μπορεί να αναβάλει πλέον τη λήψη αυτής της απόφασης.

Οι Γερμανοί, που τους υποσχέθηκαν ότι δεν θα είναι υπεύθυνοι για τα χρέη των άλλων κρατών, ήταν οι πρώτοι που πλήρωσαν τα πακέτα διάσωσης της Ελλάδας και του EFSF. Τώρα θα πρέπει να αποδεχτούν ότι η ΕΚΤ θα έχει τη δυνατότητα να δίνει χρήματα στις προβληματικές χώρες, σαν να είναι ένα σχεδόν ατελείωτο αποθεματικό ταμείο.