Είναι πολύ πιθανόν πρόσφατα να ακούσατε ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις αναδύονται από την κρίση δυναμικά, ότι έχουν ξεπληρώσει τα χρέη τους, έχουν εξυγιάνει τους ισολογισμούς τους και ότι στέκονται πάνω σε ογκώδη αποθέματα ρευστού, τα οποία είναι έτοιμες να επενδύσουν στην οικονομία.

Είναι φράσεις που παπαγαλίζουν πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία και εφημερίδες και αναμασούν τα στελέχη της Fed και, πράγματι, ακούγονται υπέροχες και γεμάτες αισιοδοξία για τους επενδυτές και την οικονομία των ΗΠΑ. Έχουν όμως ένα πρόβλημα: είναι ψέματα.

Οι αμερικανικές εταιρίες ΔΕΝ βρίσκονται σε καλή οικονομική κατάσταση. Τα στοιχεία της Federal Reserve δείχνουν ότι τα χρέη τους αυξάνονται, δεν μειώνονται. Με βάση κάποιους συντελεστές, μάλιστα, έχουν τα περισσότερα χρέη από την εποχή του Μεγάλου Κραχ.

Ένα μεγάλο ψέμα είναι ότι οι εταιρίες έχουν μεγέθη-ρεκόρ σε ρευστό. Πράγματι, αν αφαιρέσουμε τις υποχρεώσεις, τα πράγματα είναι μια χαρά. Σύμφωνα όμως με τα στοιχεία της ίδιας κεντρικής τράπεζας, οι εταιρίες εκτός τραπεζών δανείστηκαν επιπλέον 289 δισ. δολάρια στο α΄ τρίμηνο, με αποτέλεσμα τα συνολικά χρέη τους στο εσωτερικό της χώρας να ανέρχονται στο υψηλότερο επίπεδο της Ιστορίας, στα 7,2 δισ. δολάρια. Το μέγεθος αυτό είναι δραματικά υψηλότερο από το 1,1 τρισ. στο α΄ τρίμηνο του 2007 και υπερδιπλάσιο από τα επίπεδα της περασμένης δεκαετίας.

Οι αποπληρωμές χρεών που έγιναν κατά τη διάρκεια της κρίσης ήταν ελάχιστες και σύντομες: πολύ μικρά ποσά, σε σύνολο 100 δισ. δολ. στο β΄ και στο δ΄ τρίμηνο του 2009. Και να μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για τα χρέη εκτός των τραπεζών - δηλαδή για έναν ευρύ τομέα που υποτίθεται ότι βρίσκεται σε συγκριτικά καλύτερη κατάσταση. Οι τράπεζες, πάλι, όλοι γνωρίζουν ότι έχουν γίνει οι «νεκροζώντανοι» του συστήματος.

Τα μεγέθη της κεντρικής τράπεζας και του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ αποκαλύπτουν ότι τα ακαθάριστα εγχώρια χρέη των επιχειρήσεων εκτός τραπεζών αναλογούν σήμερα στο 50% του ΑΕΠ. Πρόκειται για μεταπολεμικό ρεκόρ. Μάλιστα, το 1945 το μέγεθος ήταν μόλις 20%, ενώ στους «φούσκες», στα τέλη του '80 και το 2005-06, δεν ξεπέρασε το 45%.

Ο αναλυτής κ. Andrew Smithers αναφέρει ότι, ενώ τα επίπεδα χρεών «σε γενικές γραμμές αναγνωρίζονται όσον αφορά στα νοικοκυριά, όσον αφορά στις επιχειρήσεις παραγνωρίζονται.
Κι αυτό γίνεται σχετικά εύκολα, κοιτάζοντας τα ρευστά ενεργητικά και αγνοώντας τις υποχρεώσεις". Σύμφωνα με την ανάλυση του κ. Smithers, η καθαρή μόχλευση ανάγεται στο 50% σχεδόν της καθαρής αξίας της επιχείρησης, που είναι σύγχρονο ρεκόρ. 

Το ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε χειρότερη οικονομική θέση απ’ όσο μας ενημερώνουν επισήμως είναι οπωσδήποτε αρνητική εξέλιξη για όσους σκέφτονται να επενδύσουν σε μετοχές ή σε ομόλογα των ΗΠΑ, γιατί η μόχλευση καθιστά τις επενδύσεις πιο ριψοκίνδυνες. Και είναι οπωσδήποτε αρνητική εξέλιξη για την απασχόληση και την οικονομία.

Γιατί όμως αυτή η εμμονή με τους υγιείς ισολογισμούς; Για τους ίδιους λόγους που ακούμε άλλα ψέματα, άλλους μύθους και άλλες μισές αλήθειες: είναι πάρα πολλοί όσοι έχουν συμφέρον στη στρέβλωση και πολύ λίγοι όσοι έχουν συμφέρον στην αλήθεια.

Οι δημοσιογράφοι, για παράδειγμα, που ψάχνουν την ασφάλεια στους αριθμούς και πορεύονται με την ψυχολογία της μάζας. Όταν ένα ψέμα επαναλαμβάνεται, οι άλλοι απλώς το θεωρούν ορθό και το επαναλαμβάνουν.

Για τη Wall Street αυτό το παραμύθι του υγιούς προϋπολογισμού είναι ζωτικής σημασίας, αφού βοηθά να πωλούνται μετοχές και ομόλογα. Παραθέτοντας στους πελάτες τη στυγνή αλήθεια δεν βγαίνουν τα μπόνους.

Και υπάρχει και η πολιτική αναγκαιότητα. Η Δεξιά έχει συμφέρον να ισχυρίζεται ότι ο «άγιος» ιδιωτικός κλάδος είναι υγιής, ενώ ο δαίμονας κ. Barack Obama προσπαθεί να αποτρέψει τις επενδύσεις. Και η Αριστερά έχει να λέει ότι οι επιχειρήσεις είναι τόσο άπληστες που φορτώνουν ρευστό, αντί να κάνουν προσλήψεις.

Όπως πάντα, η αλήθεια είναι πρόβλημα κάποιου άλλου και κανενός ευθύνη.

Όσον αφορά στην ίδια την οικονομία, υποθέτουμε ότι οι πολίτες είναι τόσο... παστωμένοι στα αναλγητικά και τα αντικαταθλιπτικά που δεν παίρνουν χαμπάρι. Γιατί αν συνειδητοποιούσαν τι συμβαίνει, θα υπήρχε πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα.


* Ο κ. Brett Arends είναι οικονομικός αρθρογράφος κι έχει διακριθεί στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Σπούδασε στα πανεπιστήμια Cambridge και Oxford κι έχει εργαστεί ως αναλυτής στη McKinsey & Co. Το τελευταίο βιβλίο του “Storm Proof Your Money” δημοσιεύτηκε πολύ πρόσφατα από τον οίκο John Wiley & Co.