* Οι σχετικοί πίνακες που αφορούν στις διεθνείς προβλέψεις για ανάπτυξη, πληθωρισμό, ελλείμματα, καθώς και στις προβλέψεις για επιτόκια αναφοράς- αποδόσεις 10ετών ομολόγων δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό"

Καθώς ο κόσμος βρίσκεται στον επίλογο της μεγαλύτερης μεταπολεμικής (τουλάχιστον) οικονομικής κρίσης και εισέρχεται σε περίοδο διετούς (όπως εκτιμάται) ομαλοποίησης, το ερώτημα είναι αν θα μπορέσει να παγιωθεί μια σταθερή (και περισσότερο «υγιής» σε σχέση με τα προηγούμενα έτη) ανάπτυξη.

Στο μέτωπο αυτό τα πρώτα μηνύματα από τους διεθνείς επενδυτικούς οίκους είναι αισιόδοξα, χωρίς βέβαια να παραβλέπονται οι δυσκολίες και τα τυχόν προβλήματα που ίσως προκύψουν από τη δυσπιστία στην άποψη πως τα χειρότερα βρίσκονται πίσω μας.

Με τον πληθωρισμό σχετικά ελεγχόμενο, όπως εκτιμά η Deutsche Βank, οι κεντρικές τράπεζες ετοιμάζονται να αυξήσουν τα επιτόκιά τους από το 2010, αρχίζοντας τον νέο ανοδικό κύκλο από το τρίτο τρίμηνο του ερχόμενου έτους. Τότε τα επιτόκια του ευρώ θα αυξηθούν στο 1,5% (από 1% σήμερα), φθάνοντας το 2% στο τέλος του νέου έτους, ενώ της στερλίνας στο 1,25% (από 0,5%) και στο 2% αντιστοίχως.

Παράλληλα, ενώ η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας πιστεύεται ότι θα αφήσει αμετάβλητα τα επιτόκια και το 2010, οι προβλέψεις για τα αντίστοιχα των ΗΠΑ έχουν πλέον μεταβληθεί, καθώς στο γ΄ τρίμηνο η Fed θα οδηγήσει τα επιτόκια του δολαρίου στο 0,75% (από 0% - 0,25% σήμερα), ωθώντας τα στο 1,25% στο τέλος του 2010.

Όπως και να έχει, οι κεντρικές τράπεζες προετοιμάζουν το έδαφος για την κατάργηση των ευνοϊκών μέτρων της ιδιαίτερα προσαρμοστικής πολιτικής που ακολουθούσαν, αλλά η μετάβαση σε πολιτική σύσφιγξης, σύμφωνα με την JP Morgan, ίσως να απέχει ακόμη αρκετά.

--- Η διάρκεια

Αν και οι οικονομίες εξέρχονται από την ύφεση, παραμένει το ερώτημα αν η ανάκαμψη θα έχει διάρκεια. Είναι πιθανόν να ακολουθήσουν μερικά ακόμη τρίμηνα θετικής ανάπτυξης, όμως οι συνέπειες της υψηλής ανεργίας, της χαμηλής έως αρνητικής αύξησης στα εισοδήματα, της μείωσης της δανειακής εξάρτησης των νοικοκυριών και των μεγάλων ελλειμμάτων στους προϋπολογισμούς καθιστούν δύσκολη την εκτίμηση αν η ανάκαμψη που συντελείται σήμερα θα είναι διατηρήσιμη όταν εκλείψουν τα μέτρα τόνωσης ή αν πρόκειται απλώς για παροδικό φαινόμενο.

Πάντως, το 2009 οι κυβερνήσεις δαπάνησαν τρισεκατομμύρια δολάρια για να αναζωογονήσουν την οικονομία. Οι κεντρικές τράπεζες σχεδόν μηδένισαν τα επιτόκια. Οι επιχειρήσεις αναδιαρθρώθηκαν, προχώρησαν σε αποεπενδύσεις, πραγματοποίησαν συγχωνεύσεις και δανείστηκαν ώστε να προετοιμαστούν για την ανάκαμψη.

Τη χρονιά που ολοκληρώνεται οσονούπω το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν κατέρρευσε, όπως αρχικά αναμενόταν, ούτε παρατηρήθηκαν φαινόμενα μαζικής ανεργίας αντίστοιχα της κρίσης του 1929, αδυναμία εκπλήρωσης των εταιρικών υποχρεώσεων, ή... έστω εμπορικός πόλεμος σε παγκόσμιο επίπεδο, ή μείωση των τιμών και επανάληψη των συνθηκών της Ιαπωνίας 1989-98.

Οι επιπτώσεις της συρρίκνωσης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ωστόσο, δεν έχουν γίνει ακόμα αισθητές από τους καταναλωτές, ενώ η πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης δεν ξέρουμε ακόμη πότε θα αποδώσει.

Το ερχόμενο έτος η σκυτάλη της ανάπτυξης, όπως εκτίμησε η Μerrill Lynch Wealth Μanagement, περνά στους καταναλωτές προκειμένου εκείνοι να δώσουν ώθηση στο ΑΕΠ και στα μέσα της χρονιάς θα δούμε τα πρώτα σημάδια που θα φανερώσουν αν αυτή η παράδοση σκυτάλης θα στεφθεί με επιτυχία.

Ο κίνδυνος διπλής βύθισης για την παγκόσμια οικονομία εμφανίζεται περιορισμένος, ενώ οι πολιτικές προκλήσεις αφορούν στην παροχή ενισχυτικών κρατικών κινήτρων μέχρι τον βαθμό που θα μπορεί να αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας.

Οι κύριες απειλές, πάλι, έχουν να κάνουν με ενδεχόμενο παρατεταμένο αποπληθωρισμό και με αποτυχία ανασχηματισμού των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Υπάρχει ο κίνδυνος να παρουσιαστεί ένα σύντομο, οξύ σοκ στα επιτόκια κατά το δεύτερο εξάμηνο, όμως δεν αναμένεται ο πληθωρισμός να αποτελέσει πρόβλημα το επόμενο έτος.

--- Οι πιθανοί κίνδυνοι

Πάντως, στους μεγάλους κινδύνους που συγκεντρώνουν μικρές πιθανότητες συμπεριλαμβάνεται ένας δεύτερος γύρος ύφεσης, πυροδοτούμενος από τους καταναλωτές, μία ενδεχόμενη κρίση στο δολάριο ΗΠΑ, μια πιθανή «σφαγή» στις αγορές ομολόγων και η εμφάνιση φαινομένων υπερπληθωρισμού. Οι αναλυτές, πάντως, συγκλίνουν στην άποψη πως το 2010 το δολάριο μάλλον θα ισχυροποιηθεί επηρεάζοντας καταλυτικά τόσο το οικονομικό όσο και το μακροοικονομικό περιβάλλον.

Συνολικά, το τρέχον αλλά και το προηγούμενο έτος χαρακτηρίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από συγχρονισμένη κάμψη της οικονομικής ανάπτυξης, την οποία ακολούθησε παγκόσμια στήριξη ευρείας κλίμακας από τις κυβερνήσεις και τις Αρχές γενικότερα. Το κυρίαρχο θέμα για τους επόμενους μήνες και για το 2010 θα είναι, όπως υποστηρίζει η ING, η απόκλιση.

Οι οικονομίες με μέτρια πτώση στην ανάπτυξη και στον πληθωρισμό και με ισχυρή ανάκαμψη θα έχουν καλύτερη εικόνα. Οι θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των διαφόρων χωρών θα γίνουν όλο και πιο ευδιάκριτες.

Μία από τις κρισιμότερες διαφορές είναι η κατάσταση των ισολογισμών στον ιδιωτικό τομέα, στον χρηματοπιστωτικό κλάδο και στο Δημόσιο. Αυτό το στοιχείο καθορίζει την αντοχή των κρατών και των κλάδων σε περίπτωση κρίσεων αλλά και πόσο μπορούν να αντιδράσουν θετικά κατά την εφαρμογή επεκτατικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Ενδεικτικά, πολλές ασιατικές οικονομίες επιδεικνύουν έντονη ανοδική κίνηση στην εσωτερική τους ζήτηση, λόγω των πακέτων στήριξης που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τους τράπεζες.

Αυτά τα μέτρα είχαν τόσο μεγάλη αποτελεσματικότητα χάρη στην απουσία χρέους εκ μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων, των εταιρειών και των καταναλωτών. Πριν από μία δεκαετία η Ασία είχε αντιμετωπίσει ισχυρή νομισματική κρίση. Εκείνη την περίοδο ο ιδιωτικός τομέας παρουσίαζε υψηλό χρέος, σε μεγάλο βαθμό εκπεφρασμένο σε ξένα νομίσματα, ενώ και τα αντίστοιχα κράτη είχαν μεγάλα ελλείμματα. Αυτές οι συνθήκες τα καθιστούσαν πολύ ευάλωτα στην απότομη απόσυρση ξένων κεφαλαίων.

--- Οι διαφορές

Τώρα η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική. Πολλές ασιατικές οικονομίες έχουν ισχυρούς ισολογισμούς, ενώ ένας μεγάλος αριθμός ανεπτυγμένων οικονομιών αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα χρέους στον ιδιωτικό και στον χρηματοπιστωτικό τομέα, μεγάλα ελλείμματα και αυξανόμενο δημόσιο χρέος. Όσο πιο έντονα είναι αυτά τα προβλήματα, τόσο περισσότερο πιέζεται η εσωτερική κατανάλωση.

Η συνέπεια είναι ότι πολλές αναδυόμενες χώρες θα συνεχίσουν να αποδίδουν καλύτερα σε οικονομικούς όρους από πολλές ανεπτυγμένες. Αυτή θα είναι η κατάσταση εάν σε κράτη όπως η Κίνα η πολιτική εστιάσει στην τόνωση της εσωτερικής ζήτησης σε σχέση με το μοντέλο ανάπτυξης που στηρίζεται πρωτίστως στις εξαγωγές.

Επιπροσθέτως, με την κατάσταση των ισολογισμών, η εξαγωγική δύναμη αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα. Ειδικά εκείνες οι χώρες που ειδικεύονται σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και εξάγουν σε κράτη με ικανοποιητική ανάκαμψη ενδέχεται να έχουν ανάπτυξη άνω του μέσου όρου.

Αναλυτές εκτιμούν συνολικά πως οι οικονομίες, οι αγορές και οι Αρχές ίσως μπουν σε περίοδο πιο έντονης συζήτησης σχετικά με την αναγκαιότητα των διαφόρων εκτάκτων μέτρων στήριξης.

Οι Αρχές θα χρειαστεί να ισορροπήσουν σε μια λεπτή γραμμή μεταξύ του χειρισμού των διαρθρωτικών προβλημάτων της παγκόσμιας οικονομίας και της αναγκαιότητας των έκτακτων μέτρων από τη μία πλευρά και του περιορισμού των ανησυχιών για τα ελλείμματα και τον πληθωρισμό από την άλλη, ενώ παράλληλα θα πρέπει να μη διαταράξουν την εμπιστοσύνη της αγοράς για την ανάκαμψη.

Καθώς οι κυριότερες κεντρικές τράπεζες είναι προετοιμασμένες να διατηρήσουν τη ρευστότητα σε υψηλά επίπεδα και τα οικονομικά στοιχεία είναι πιθανόν να παραμείνουν θετικά -όσο βρίσκονται υπό την επίδραση των μέτρων στήριξης-, οι κίνδυνοι μετατοπίζονται στα μέτωπα των πληθωριστικών προσδοκιών και της χρηματοδότησης του κυβερνητικού χρέους όπως και στις επιπτώσεις αυτών στις αποδόσεις των κυβερνητικών ομολόγων.


Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Την ώρα που η διεθνής οικονομία δείχνει σημάδια ανάκαμψης, η Ελλάδα παραμένει εγκλωβισμένη στο δικό της δημοσιονομικό αδιέξοδο και το εγχώριο υφεσιακό περιβάλλον αναμένεται να διατηρηθεί για μεγαλύτερη περίοδο.

Κοινό τόπο αποτελεί πλέον η διαπίστωση ότι η διεθνής κρίση έδειξε στην ουσία τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και τις αδυναμίες του αναπτυξιακού μοντέλου της, επισπεύδοντας τις εξελίξεις, καθώς οι αγορές ελέγχουν ενδελεχώς τις αδυναμίες της χώρας.

Η αύξηση εξάλλου των περιθωρίων δανεισμού (spreads) και η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης πιστοποιούν πως η συμμετοχή στο κοινό νόμισμα (ευρώ) δεν αποτελεί πλέον ικανή συνθήκη για την εξασφάλιση χαμηλού κόστους χρηματοδότησης των χρεών.

Η χώρα θα αναγκαστεί να πληρώσει υψηλότερους τόκους για να δανειστεί περίπου 55 - 60 δισ. ευρώ για το 2010, όπως υπολογίζεται, ενώ η υποβάθμιση θα πλήξει και τα χρεόγραφα που αποδέχτηκε παλαιότερα η ΕΚΤ για τον δανεισμό των ελληνικών τραπεζών.

Για τους ξένους θεσμικούς επενδυτές τα δεδομένα σήμερα είναι... απλά. Αφού η εμπιστοσύνη της χώρας βρίσκεται στο ναδίρ, το κόστος δανεισμού πρέπει να αυξηθεί και οι τραπεζικές μετοχές (άρα και το Χ.Α.) να πέσουν. Ακόμη όμως και με κόστος δανεισμού υψηλότερο κατά 2% - 3% έναντι των Γερμανών, η χώρα έχει τα περιθώρια (αν κινηθεί δυναμικά στον τομέα των διαρθρωτικών αλλαγών) να αναστρέψει το κλίμα.

Αν, όμως, στο κακό σενάριο, οι ξένοι δανειστές και επενδυτές αρχίσουν να προεξοφλούν (κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα) αδυναμία αποπληρωμής των χρεών μας, τότε και μόνο τότε η κατάσταση θα γίνει πραγματικά δραματική...

Το καλό νέο για την Ελλάδα έχει σχέση με το ότι η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να εκπλήξει θετικά, γεγονός που μπορεί να συμπαρασύρει και την ελληνική οικονομία.

Σύμφωνα με τη νέα τριμηνιαία έκθεση της Deutsche Bank, η παγκόσμια οικονομία αναμένεται να ανακάμψει την ερχόμενη διετία με ρυθμούς αύξησης 3,9% το 2010 (από 1,1% το 2009) και 3,8% το 2011.

Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στον βιομηχανικό κόσμο εκτιμάται στο 2,4% το ερχόμενο έτος και στο 2,2% το 2011, με την ανάπτυξη στην ευρωζώνη να είναι μικρότερη (1,5% και 1,2%) αυτής των ΗΠΑ (3,6% και 3,3%) αντίστοιχα, ενώ οι αναδυόμενες οικονομίες υπολογίζεται να σημειώσουν ρυθμό ανάπτυξης 5,9% κατά μέσο όρο την ερχόμενη διετία.

Αναφορικά με την Ελλάδα, η γερμανική τράπεζα προβλέπει ότι η ύφεση του 2010 (-0,7%) θα αφήσει τη θέση της σε έναν αναιμικό ρυθμό ανάπτυξης (+0,4%) το 2011.

Την ερχόμενη διετία ο πληθωρισμός στην Ελλάδα θα κυμανθεί στο 1,9%, ενώ το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα συρρικνωθεί περισσότερο στο 7% του ΑΕΠ το 2010 (από 9% το 2009) και στο 6% του ΑΕΠ το 2011. Οι εκτιμήσεις της επίσης για το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας αναφέρουν ότι το -12,4% του ΑΕΠ φέτος θα κυμανθεί στο -10,4% του ΑΕΠ το 2010, για να υποχωρήσει μόλις στο -9,5% το 2011. 

* Οι σχετικοί πίνακες που αφορούν στις διεθνείς προβλέψεις για ανάπτυξη, πληθωρισμό, ελλείμματα, καθώς και στις προβλέψεις για επιτόκια αναφοράς- αποδόσεις 10ετών ομολόγων δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό"
 
** Αναδημοσίευση από το 612ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 11-15 Δεκεμβρίου 2009.