Aυξάνεται το κόστος κάλυψης του κινδύνου από την αδυναμία αποπληρωμής κρατικών ομολόγων. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό: ότι αρκετά χρηματοοικονομικά ιδρύματα και κερδοσκοπικά κεφάλαια στοιχηματίζουν στο ενδεχόμενο πως κάποια από τις ισχυρές οικονομίες του πλανήτη μπορεί να βρεθεί στα όρια της χρεοκοπίας λόγω της εκτίναξης του κρατικού χρέους.

Ήδη, το τελευταίο διάστημα έχει διπλασιαστεί ο τζίρος των πιστωτικών παραγώγων (credit default swaps - CDSs), τα οποία αποτυπώνουν το κόστος κάλυψης κινδύνου.

Ακόμα κι αν η πιθανότητα της χρεοκοπίας μιας μεγάλης οικονομίας είναι πάρα πολύ μικρή, ήδη η JP Morgan αναφέρει πως ο κίνδυνος εμφανίζεται μεγάλος από τις αγορές κρατικών ομολόγων, οι οποίες θα πυροδοτήσουν (υπό τη μορφή ντόμινο) μαζική αποστροφή του ρίσκου, με μεγάλες χαμένες τις μετοχές αλλά και τις εταιρείες με έκθεση στις υπερχρεωμένες οικονομίες.

Μάλιστα, οι «Financial Times» εστιάζουν στην υπερπροσφορά κρατικών ομολόγων, ανακαλώντας στη μνήμη την υπερπροσφορά «τοξικών» τίτλων στην αμερικανική αγορά στεγαστικής πίστης...

Ειδικότερα, τα οικονομικά προβλήματα του Ντουμπάι μάλλον ξεπεράστηκαν πολύ γρήγορα και οι επενδυτές τα αντιμετωπίζουν ως ένα ελεγχόμενο, μεμονωμένο γεγονός.

Όμως, η αύξηση των κρατικών χρεών, μετά τα μεγάλα πακέτα που δόθηκαν από τις κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης, έχουν δημιουργήσει πολλές, μικρές «ωρολογιακές βόμβες», όπως χαρακτήρισε τα χρέη πρόσφατα η Ευρωπαία επίτροπος κ. Νέλι Κρουζ.

Η βασικότερη επίπτωση από έναν νέο, μετά το Ντουμπάι, κλυδωνισμό κράτους θα προκαλέσει νέες τραγωδίες στις τράπεζες και σε πολλές επιχειρήσεις που έχουν έκθεση στη συγκεκριμένη χώρα. Και αυτό θα συμβεί διότι ο κίνδυνος στάσης πληρωμών σε εταιρικά χρέη θα μπορούσε να πυροδοτήσει μία νέα κρίση, τα πρώτα σημάδια της οποίας πιθανότατα να φάνηκαν στο Ντουμπάι.

Οι πιθανές εστίες

Ήδη, σύμφωνα με αναλύσεις στον διεθνή Τύπο, οι μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι λόγω της έκθεσής τους σε επιχειρήσεις υπερχρεωμένων κρατών αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη νευρικότητα αυτές τις εστίες νέων ανησυχιών. Στο προσκήνιο επανέρχονται τα προβλήματα των χωρών της ανατολικής Ευρώπης (όπου παρατηρούνται και κραυγαλέες υπερβολές στα χρηματιστήρια με άνοδο τη στιγμή που οικονομίες είναι σε ύφεση), για τις οποίες χρειάστηκαν οι ισχυρές δόσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ε.Ε. για να διασωθούν οι οικονομίες αλλά και οι δυτικές τράπεζες, οι οποίες είχαν δώσει υπέρογκα δάνεια σε κράτη και σε επιχειρήσεις την περίοδο της οικονομικής ευημερίας.

Επίσης, η Ρωσία, η Ιταλία και η Βρετανία βρίσκονται σε στενή παρακολούθηση. Την ανησυχία ενισχύει και η προοπτική αύξησης των επιτοκίων, η οποία ήδη προετοιμάζεται από τα πιστωτικά ιδρύματα των ισχυρών κρατών.

Τον κίνδυνο επιτείνει το γεγονός πως ήδη οι οικονομίες βγαίνουν με μεγάλες απώλειες από την κρίση. Ελάχιστοι προβλέπουν ότι κάποια μεγάλη χώρα θα αναγκαστεί να κηρύξει στάση πληρωμών σε κρατικό χρέος στο άμεσο μέλλον, καθώς θεωρείται ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα προστρέξει αμέσως.

Όμως, τι θα γίνει με τις επιχειρήσεις που έχουν συσσωρεύσει μεγάλα χρέη, την ίδια στιγμή που έχουν εξαντληθεί οι εγγυήσεις για τη διάσωση των προηγούμενων εταιρειών, οι οποίες βρέθηκαν στην ίδια θέση το 2008; Στο ενδεχόμενο κρατικών κλυδωνισμών οι τράπεζες, που μόλις έχουν αρχίσει να ανακάμπτουν από τη χρηματοπιστωτική κρίση, θα βρεθούν χωρίς άμυνες και σε κατάσταση χειρότερη από αυτήν του 2008. Γι’ αυτό και θεωρείται πως θα είναι σε καλύτερη θέση αυτές που θα έχουν επιστρέψει από τις κρατικές ενισχύσεις και θα έχουν προχωρήσει σε μέτρα αναδιάρθρωσης.

Το μέγεθος του προβλήματος

Ενδεικτικό των προβλημάτων που αφήνει στα κράτη η πιστωτική κρίση είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, τα ελλείμματα στις ανεπτυγμένες χώρες από 1,7% του ΑΕΠ, το 2007, τώρα έχουν φτάσει στο 9,7% του ΑΕΠ. Η συμμετοχή των έκτακτων προγραμμάτων δημοσιονομικής ενίσχυσης στην εκτίναξη του ελλείμματος στις χώρες του G20 ήταν δύο ποσοστιαίες μονάδες.

Επίσης, συνέβαλε και η αύξηση των δημοσίων δαπανών που προκάλεσε η άνοδος της ανεργίας, σε συνδυασμό με την απώλεια φορολογικών εσόδων.

Η χώρα με το μεγαλύτερο δημοσιονομικό έλλειμμα είναι οι ΗΠΑ (ποσοστό 12,5% επί του ΑΕΠ). Το χρέος της υπερδύναμης υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα 12 τρισ. δολάρια και η αμερικανική κυβέρνηση εκτιμά ότι θα αναγκαστεί να δανειστεί πάνω από 3,5 τρισ. δολάρια την επόμενη τριετία, χωρίς σε αυτό το ποσό να περιλαμβάνεται η επιβάρυνση όταν η Fed θα καταργήσει τα προγράμματα αγοράς κρατικών ομολόγων.

Ως προς το χρέος των υπόλοιπων ισχυρών, ανεπτυγμένων χωρών, ακολουθούν η Βρετανία (11,6% επί του ΑΕΠ), η Ιαπωνία (10,5%), η Γαλλία (8,3%) και σε απόσταση η Γερμανία (4,2%). Μεταξύ των τεσσάρων ισχυρά αναπτυσσόμενων κρατών, προηγείται η Ινδία, με δημοσιονομικό έλλειμμα 10,4% επί του ΑΕΠ, και ακολουθεί η Ρωσία με 6,6%. Από μακριά η Κίνα και η Βραζιλία, που με χρέος 3,9% και 3,8% αντίστοιχα προσφέρουν ακόμη ένα ενδεικτικό στοιχείο της μεγάλης δυναμικής των οικονομιών τους.

ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΤΑ ΟΙΚΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Οι Πολιτείες των ΗΠΑ μηνύουν τους ισχυρούς οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Πολλές από αυτές ετοιμάζονται να σύρουν στα δικαστήρια τη Standard & Poor’s, τη Moody’s και τη Fitch κατηγορώντας τες για ανευθυνότητα και για ενδεχόμενο δόλο ως προς την αξιολόγηση των επενδύσεων στις οποίες προχώρησαν τα δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία. Παρά τα κυβερνητικά μέτρα, πολλές Πολιτείες βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής και εκτιμάται ότι τα 2/3 από αυτές θα εμφανίσουν έλλειμμα την επόμενη διετία.

Έτσι, πολλοί θεωρούν απόλυτα δικαιολογημένη πολιτικά πράξη τη μήνυση κατά των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης, οι οποίοι δεν κατάφεραν να διαβλέψουν την κρίση που ήταν προ των πυλών. Ήδη, μήνυση έχει δηλώσει ότι θα καταθέσει το Κονέκτικατ, με το πέμπτο μεγαλύτερο έλλειμμα (στο 22,2% επί του προϋπολογισμού για το 2010) μεταξύ των Πολιτειών των ΗΠΑ. Από όλες πρώτο ήταν το Οχάιο που κήρυξε δικαστικό πόλεμο κατά των χρηματοπιστωτικών οίκων, το οποίο κοστολόγησε τις ζημίες των δημοσίων συνταξιοδοτικών και υπαλληλικών ταμείων σε 457 εκατ. δολάρια.

Οι εκπρόσωποι των Πολιτειών κατηγορούν ακόμη τη Standard & Poor’ s, τη Moody’ s και τη Fitch για το «χάος που προκαλούν με την τακτική τους στις αμερικανικές κεφαλαιαγορές». Παρότι κάποιοι μιλούν για επικοινωνιακή προσπάθεια των κυβερνήσεων των Πολιτειών να αποποιηθούν μέρος έστω από τις ευθύνες τους για την κατάσταση των δημοσίων ταμείων, υπάρχουν πολλοί οργισμένοι κατά των οίκων αξιολόγησης, οι οποίοι επικροτούν την απόφαση των Πολιτειών...

* Αναδημοσίευση από το 612ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 11-15 Δεκεμβρίου 2009