Tον κώδωνα του κινδύνου κρούουν οι αναλυτές για τους ισολογισμούς των ευρωπαϊκών τραπεζών το προσεχές διάστημα λόγω των υψηλών δανείων στις επιχειρήσεις, οι οποίες αδυνατούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους.

Το πρόβλημα έχει οξυνθεί τους τελευταίους μήνες και αναμένεται να ενταθεί τους επόμενους, όταν οι κεντρικές τράπεζες θα αρχίσουν να ενισχύουν τα επιτόκια, αυξάνοντας ταυτόχρονα και τις δανειακές υποχρεώσεις των εταιρειών. Ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch εκτιμά ότι τα ιδιαίτερα προβληματικά δάνεια που έχουν χορηγήσει τα ευρωπαϊκά πιστωτικά ιδρύματα είναι συνολικής αξίας περίπου 65 δισ. ευρώ.

Συγκεκριμένα, το πρόβλημα αφορά στα δάνεια των επιχειρήσεων που βρίσκονται στο χείλος της κατάρρευσης. Προς το παρόν, οι εταιρείες αυτές μπορούν να καλύπτουν μόνο τις πληρωμές των τόκων που προβλέπουν οι συμφωνίες ή οι συμβάσεις, τους όρους των οποίων έχουν ήδη επαναδιαπραγματευτεί λόγω της εγνωσμένης δυσκολίας τους. Όμως, θεωρείται βέβαιο πως οι προβληματικές επιχειρήσεις θα δυσκολευτούν πάρα πολύ για να αποπληρώσουν ολόκληρο το δάνειο.

--- Εγκλωβισμένες οι τράπεζες

Η μεγαλύτερη δανειακή «μαύρη τρύπα» για τις ευρωπαϊκές τράπεζες αφορά στους οφειλέτες που κατά τη διετία της ισχυρής ανάπτυξης 2006 - 2007 εξαγόρασαν με μεγάλα δάνεια και με μόχλευση εταιρίες σε πολύ υψηλό τίμημα. Σήμερα το ποσοστό των επιχειρήσεων που έχουν εξαγοραστεί με τέτοια δάνεια και έχουν τη χαμηλότερη πιστοληπτική αξιολόγηση («CCC») -και επομένως θεωρείται ότι δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις υποχρεώσεις τους το επόμενο δωδεκάμηνο- αυξάνεται με σημαντικούς ρυθμούς.

Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της Fitch, το ποσοστό αυτό από 8% που ήταν τον περασμένο Δεκέμβριο τον Ιούλιο έφτασε στο 20%. Το μέγεθος αυτό παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερη άνοδο στο 37%, εάν συμπεριληφθούν οι επιχειρήσεις που αξιολογούνται με την προτελευταία βαθμολογική βαθμίδα («BB-«). Έτσι, το ποσό των υποχρεώσεων των προβληματικών εταιρειών φθάνει τα 65 δισ. ευρώ.

Οι τράπεζες βρίσκονται σε δύσκολη θέση, καθώς εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να καταγγείλουν τις συμβάσεις χορηγήσεων, αφού αυτό θα οδηγούσε σε κύμα πτωχεύσεων. Αυτό εύλογα δεν τις συμφέρει αφού η καταγγελία θα τις ανάγκαζε να διαγράψουν την αξία του δανείου από το χαρτοφυλάκιό τους.

Από την άλλη, στη δύσκολη τρέχουσα οικονομική συγκυρία δεν υπάρχουν πλέον νέοι επενδυτές για να λειτουργήσουν σαν σωτήρες για τις προβληματικές επιχειρήσεις και κατ’ επέκταση για τους δανειστές τους.

Έτσι, ουσιαστικά οι τράπεζες παίζουν... άμυνα, ελπίζοντας ότι θα ροκανίσουν τον χρόνο έως ότου βελτιωθεί το οικονομικό κλίμα, με αποτέλεσμα είτε οι επιχειρήσεις να ανακάμψουν είτε να βρεθούν νέοι επενδυτές.

Το τραπεζικό κατενάτσιο βοηθά και το γεγονός ότι τα περισσότερα μεγάλα δάνεια (ομολογιακά, κοινοπρακτικά κ.λπ.) που χορηγήθηκαν για τις μοχλευμένες εξαγορές ωριμάζουν το διάστημα 2013 - 2015. Είναι μία ικανή περίοδος ώστε οι σχετικές προβλέψεις να περάσουν ομαλά στους ισολογισμούς των πιστωτικών ιδρυμάτων. Φυσικά γι’ αυτό βασική προϋπόθεση είναι να βελτιωθεί το οικονομικό κλίμα, γεγονός που με βάση τα σημερινά δεδομένα θα συμβεί.

--- Τα εμπόδια

Όμως, υπάρχουν δύο «αγκάθια» για τις τράπεζες. Το πρώτο αφορά στην αύξηση των επιτοκίων, η οποία θεωρείται ότι θα αρχίσει από τα μέσα του 2010 υπό το πρίσμα της αντιμετώπισης των πληθωριστικών πιέσεων. Σε αυτήν την περίπτωση θα επιδεινωθεί η κατάσταση των προβληματικών δανείων.

Ταυτόχρονα, με βάση τους κανόνες της Βασιλείας ΙΙ, τα πιστωτικά ιδρύματα πρέπει να διακρατούν κεφάλαια ανάλογα με τον βαθμό κινδύνου που έχει το χαρτοφυλάκιο των χορηγήσεών τους. Έτσι, θα αναγκαστούν να έχουν μεγαλύτερη ρευστότητα και αυτό θα λειτουργήσει ως τροχοπέδη στην ανάκαμψη η οποία απαιτεί διοχέτευση νέων κεφαλαίων στην πραγματική οικονομία.

* Αναδημοσίευση από το 600ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 18-22 Σεπτεμβρίου 2009.