Στα όριά του έχει φτάσει το σύστημα των πιστωτικών καρτών στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να αναμένεται νέα αύξηση των χρεοκοπιών στην καταναλωτική πίστη μέσα στο 2009. Οι καταναλωτές δείχνουν να αρχίζουν να μειώνουν τις αγορές τους στο πλαίσιο του ευρύτερου περιορισμού των δαπανών λόγω της κρίσης.

Από την πλευρά της, η αμερικανική κυβέρνηση δεν γνωρίζει το μέγεθος της έκθεσης των δικαιούχων, ενώ και οι εταιρείες, σε μια αμυντική κίνηση, μειώνουν τα πιστωτικά όρια.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της American Express στις ΗΠΑ, οι αγορές με πιστωτική κάρτα αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο το 18% του συνόλου των αγορών. Υπολογίζεται ότι σχεδόν το ένα τρίτο των αμερικανικών νοικοκυριών έχει κατά μέσο όρο χρέη σε μία πιστωτική κάρτα πάνω από 10.000 δολάρια.

Μάλιστα, η Fed υπολογίζει πως το μέσο χρέος των αμερικανικών νοικοκυριών σε πιστωτικές κάρτες είναι περίπου 8.700 δολάρια. Επίσης, εκτιμάται ότι μέχρι το 2010 περίπου 176 εκατομμύρια Αμερικανοί θα κατέχουν πιστωτική κάρτα, ενώ θα χρωστούν ο καθένας σε αυτές περίπου 1.100 δολάρια.

Συγκεκριμένα, η αναλύτρια κ. Μέρεντιθ Γουίτνεϊ υπολογίζει ότι η συνολική αξία των διαθέσιμων πιστωτικών καρτών στις ΗΠΑ φτάνει τα 5 τρισ. δολάρια. Οι εκτιμήσεις για το ποσό που έχουν ήδη χρησιμοποιήσει οι κάτοχοι καρτών κυμαίνονται από 800 δισ. δολάρια έως και 1 τρισ. δολάρια.

Αυτό αντιστοιχεί στο 10% περίπου του αμερικανικού ΑΕΠ και είναι υπερδιπλάσιο σε σχέση με τα επίπεδα προ δεκαετίας. Βεβαίως, το ποσό αυτό είναι πολύ μικρό σε σχέση με τα στεγαστικά δάνεια, καθώς αντιστοιχεί στο 8% του συνολικού χρέους των Αμερικανών στη στεγαστική πίστη.

Φαύλος κύκλος

Όμως, η οικονομική επιβράδυνση και τα προβλήματα στην αγορά κατοικίας έχουν δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο. Στην αρχή της κρίσης πολλοί Αμερικανοί χρησιμοποιούσαν τις πιστωτικές τους κάρτες ακόμη και για πολύ βασικές τους υποχρεώσεις, ελπίζοντας ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί. Πλέον όμως, καθώς τα προβλήματα παρατείνονται, αυξάνονται και όσοι δεν μπορούν να πληρώσουν τις φουσκωμένες δόσεις τους.

Στα τέλη του 2008 το 15% των δανειοληπτών είχε δηλώσει ότι δυσκολεύεται ή ότι δεν μπορεί να εξοφλεί τακτικά τις μηνιαίες δόσεις.

Το τρίτο τρίμηνο του 2008 οι πιστωτικές κάρτες, το υπόλοιπο των οποίων θεωρούνταν αδύνατο να αποπληρωθεί, αντιστοιχούσαν σε ποσοστό 6%, μέγεθος πρωτοφανές κατά τους οικονομολόγους.

Όμως, τα χειρότερα έπονται. Σύμφωνα με αναφορά της Moody’s, το 2009 το ποσοστό των χρεοκοπιών στην καταναλωτική πίστη θα αυξηθεί στο 7,5%. Υπολογίζεται ότι μετά το ξέσπασμα της πιστωτικής κρίσης περίπου 2 - 2,5 εκατ. Αμερικανοί έχουν ζητήσει βοήθεια από ειδικούς προκειμένου να αποφύγουν τη χρεοκοπία.

Ταυτόχρονα, οι εταιρείες διαπιστώνουν πως τα προβλήματα στην καταναλωτική πίστη οξύνονται. Οι τέσσερις μεγαλύτερες αμερικανικές τράπεζες στο πεδίο της καταναλωτικής πίστης (η Citigroup, η Bank of America, η American Express και η Capital One) το τέταρτο τρίμηνο του 2008 είχαν ζημίες 21 δισ. δολαρίων από ανεξόφλητα δάνεια καταναλωτικής πίστης. Ζημίες εκτιμάται ότι θα καταγραφούν και στους ισολογισμούς των εταιρειών κατά το πρώτο τρίμηνο.

«Ψαλίδι» στα όρια

Μπροστά στην κατάσταση αυτή τα τραπεζικά ιδρύματα αρχίζουν να περιορίζουν τα πιστωτικά όρια των καρτών. Σύμφωνα με την κ. Μέρεντιθ Γουίτνεϊ, οι διαθέσιμες πιστώσεις θα μειωθούν περισσότερο από 50% έως τα τέλη του 2010 και από 5 τρισ. δολάρια σήμερα το 2010 η συνολική αξία των προς διάθεση πιστώσεων θα φτάσει στα 2,3 τρισ. δολάρια.

Από την άλλη, οι εταιρείες προσφέρουν... ευκαιρίες πληρωμών για να απαλλαγούν από τους κακοπληρωτές. Έτσι, ορισμένες δίνουν χαμηλότερα επιτόκια και μεταφορά χρεών ώστε να αυξήσουν τον χρόνο αποπληρωμής μειώνοντας τη δόση σε όσους πελάτες αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Από την πλευρά της, η American Express χαρίζει στους πελάτες υψηλού κινδύνου 300 δολάρια, αρκεί έως τα τέλη Απριλίου να εξοφλήσουν όλα τους τα χρέη.

Οξύ το πρόβλημα και στην Ευρώπη

Στην Ευρώπη η κεντρική τράπεζα υπολογίζει ότι οι πιστωτικές κάρτες ξεπερνούν τα 400 εκατ. μέσω των οποίων γίνονται κάθε χρόνο πάνω από 12 δισ. πράξεις, εκτός των 6 δισ. που αφορούν σε αναλήψεις μετρητών. Όμως, παρά την εξάπλωσή της τα τελευταία χρόνια, η χρήση της πιστωτικής κάρτας είναι πιο διαδεδομένη στη Βρετανία, όπου το 16% - 17% των αγορών (ποσοστό που προσεγγίζει αυτό των ΗΠΑ) πραγματοποιείται με αυτόν τον τρόπο. Αντίθετα, από τις χώρες της ευρωζώνης η αναλογία του όγκου συναλλαγών με πιστωτική κάρτα επί του συνόλου ξεπερνά το 16% μόνο στη Γαλλία και στην Ισπανία.

Πολύ πειθαρχημένοι σε σχέση με τις ευκολίες του πλαστικού χρήματος είναι οι Γερμανοί με ποσοστό που βρίσκεται κάτω από το 5%. Επίσης, εντυπωσιάζει το γεγονός πως οι καταναλωτικοί Ιταλοί πραγματοποιούν μόλις το 3% των αγορών τους με πιστωτική κάρτα.

Γενικά, η πλειονότητα των Δυτικοευρωπαίων που χρησιμοποιούν κάρτα φροντίζει να πληρώνει τα χρέη της χωρίς καθυστέρηση με την επόμενη καταβολή και δεν χρεώνει τις κάρτες με πάρα πολλές δόσεις.

Όμως, καθώς η εξάπλωση των πιστωτικών καρτών διευρύνθηκε τα τελευταία χρόνια, τα ευρωπαϊκά τραπεζικά ιδρύματα βρίσκονται στο... μάτι του κυκλώνα. Χαρακτηριστικά, αναλυτές της Credit Suisse εξέφρασαν φόβους ότι εκτός από τις μεγάλες αμερικανικές εταιρείες πιστωτικών καρτών και οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα. Μάλιστα, θεωρούν πως τα φετινά κέρδη και τα αντίστοιχα του 2010 να εξανεμιστούν καθώς οι επισφαλείς απαιτήσεις τους από δάνεια προσεγγίζουν το 2%.Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από εκείνο που είχε καταγραφεί στην ύφεση της προηγούμενης δεκαετίας.

Έτσι ξεκίνησαν όλα

Η πρώτη πιστωτική κάρτα δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ. Την εξέδωσε η Flatbush National Bank of Brooklyn το 1946, η οποία με το πρόγραμμα «Charge-It» πρόσφερε στους εμπόρους της περιοχής της τη δυνατότητα αγορών με πίστωση.

Το 1950 η λέσχη Diners έβγαλε τη δική της πιστωτική κάρτα. Η πλέον διάσημη πιστωτική κάρτα Diners ανακαλύφθηκε από τον Φρανκ ΜακΝαμάρα με σκοπό να πληρώνονται οι λογαριασμοί των εστιατορίων χωρίς ο πελάτης να χρειάζεται να έχει μετρητά μαζί του. Η λέσχη Diners πλήρωνε το εστιατόριο και ο κάτοχος της πιστωτικής κάρτας είχε ένα διάστημα περιθώριο να ξεπληρώσει όλο το ποσό σε αυτή.

Όσον αφορά στην American Express, πρωτοεκδόθηκε το 1958.

Η Bank of America, από την πλευρά της, πρόσφερε την πρώτη BankAmericard (η μετέπειτα Visa) το 1958. Να σημειωθεί ότι η πιστωτική κάρτα παρουσιάστηκε ως βολική λύση για εξοικονόμηση χρόνου για τους ταξιδιώτες και τους πωλητές για χρήση της στον δρόμο και όχι τόσο για πληρωμή με πίστωση στην τράπεζα. Όμως, η πιστωτική ιδέα της Diners, της American Express και της BankAmericard είχε τεράστια επιτυχία και εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο.

** Αναδημοσίευση από το 576ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 3/4 - 7/4/2009.